Vì sao nấm phát tán bào tử thay vì hạt giống như thực vật?

Fungi (nấm) và thực vật thuộc hai ngành sinh vật khác nhau, nên cơ chế sinh sản và phát tán con giống (propagule) của chúng cũng khác nhau. Dưới đây là các nguyên nhân chính giải thích vì sao nấm dùng bào tử thay vì hạt giống như thực vật: 1. Phân loại và tiến hóa - Nấm là một ngành (kingdom) tách biệt, tiến hóa song song chứ không từ thực vật. - Khả năng sinh sản bằng bào tử đã xuất hiện rất sớm ở dòng nấm nguyên thủy, trước khi nhóm thực vật có mạch (cây có thân gỗ, hạt) tiến hóa ra hạt giống. 2. Cấu tạo và bản chất bào tử so với hạt giống - Bào tử thường chỉ là một tế bào đơn (hoặc nhiều tế bào rất đơn giản), mang trực tiếp bộ gen của nấm. - Hạt giống (seed) là cấu trúc nhiều tế bào, bao gồm: phôi (embryo) đã hình thành sơ bộ, mô dinh dưỡng dự trữ (endosperm) và vỏ bảo vệ (seed coat). 3. Chu kỳ sống và tính ưu thế của bào tử - Nấm có chu kỳ sống chiếm phần lớn ở thể đơn bội (haploid), khi sinh sản cả hữu tính và vô tính đều tạo ra bào tử đơn bội. - Bào tử nấm có thể nảy mầm ngay khi gặp môi trường thuận lợi, phát triển trực tiếp thành sợi nấm (mycelium). 4. Lợi ích kinh tế – sinh thái của bào tử a. Tiết kiệm năng lượng, vật chất - Sản xuất bào tử tốn rất ít vật chất dự trữ so với hạt giống. - Có thể tạo ra hàng triệu, hàng tỉ bào tử dù cơ thể mẹ rất nhỏ. b. Phát tán rộng, nhanh - Kích thước tí hon, trọng lượng nhẹ nên dễ theo gió, nước, côn trùng… tỏa đi khắp nơi. c. Khả năng chịu đựng cao - Vách bào tử thường có lớp kitin và các hợp chất kháng chịu khô hạn, nhiệt độ, tia cực tím… giúp tồn tại trong điều kiện khắc nghiệt. 5. Tại sao thực vật lại cần hạt giống? - Thực vật có mạch cần nâng cao tỷ lệ sống sót của phôi non trong môi trường khô hạn, thiếu dinh dưỡng. - Hạt giống cung cấp nguồn dinh dưỡng dự trữ giúp phôi phát triển trước khi cây con có thể quang hợp tự cung cấp. - Vỏ hạt dày giúp chống lại sâu bệnh, mất nước. Kết luận: nấm chọn sinh sản bằng bào tử vì cơ chế này phù hợp với đời sống sợi nấm, tiết kiệm tài nguyên, cho phép tạo số lượng lớn, tán phát xa và tồn tại trong điều kiện khắc nghiệt. Còn hạt giống là sáng chế tiến hóa của thực vật có mạch nhằm bảo vệ và nuôi dưỡng phôi non trong môi trường đất liền khô hạn.