Câu 3: Xét về mặt hiệu quả sản sinh ra năng lượng hữu ích, lên men lactate cho lượng ATP thấp hơn nhiều so với hô hấp tế bào. Giải thích tại sao chọn lọc tự nhiên vẫn duy trì hai kiểu hô hấp này song h...

Mặc dù lên men lactate (L-lactic acid) chỉ thu được 2 ATP/glucose, so với ~36–38 ATP khi oxy còn đầy đủ nhờ hô hấp tế bào, nhưng ở người vẫn lưu giữ cả hai con đường vì những lý do chủ yếu sau: 1. Cung cấp ATP cực nhanh trong thiếu oxy - Khi tập gắng sức cường độ cao (sprint, nâng tạ…), mạch máu chưa kịp cung cấp đủ O₂, hệ hô hấp tế bào chậm đáp ứng. Lên men lactate tuy ít ATP nhưng tốc độ tạo năng lượng rất nhanh, giúp cơ vẫn co được. 2. Khả năng vận hành trong điều kiện thiếu hoặc không có oxy - Tế bào hồng cầu không có ty thể, hoàn toàn phụ thuộc glycolysis và lên men để duy trì mức ATP tối thiểu cho bơm Na⁺/K⁺-ATPase. - Ở mô đang bị thiếu máu hoặc thiếu oxy (ví dụ khi bị tắc mạch), lên men là “cứu cánh” tạm thời. 3. Tái sinh NAD⁺ cho glycolysis liên tục - Lên men lactate tái tạo NAD⁺ từ NADH, giúp glycolysis tiếp tục diễn ra và cung cấp ATP dù O₂ cạn kiệt. 4. Vai trò sinh học của lactate và chu trình Cori - Lactate không chỉ là “phế phẩm”: máu vận chuyển lactate từ cơ đến gan, nơi nó được tái tổng hợp thành glucose (chu trình Cori), sau đó đưa trở lại cơ hoặc não sử dụng. - Điều này giúp cân bằng pH, tránh tích tụ acid trực tiếp trong cơ bắp. 5. Lợi thế thích nghi đa năng - Sự song hành hai cơ chế cho phép cơ thể linh hoạt tùy theo tình huống: tập luyện cường độ thấp/dài hạn (hô hấp cấp O₂) hay gắng sức ngắn/nguy cơ thiếu O₂ (lên men). Tóm lại, chọn lọc tự nhiên giữ lại cả hô hấp hiếu khí và lên men lactate vì hai cơ chế bổ trợ, đáp ứng được cả nhu cầu năng lượng cao nhanh chóng trong điều kiện O₂ hạn chế lẫn nhu cầu chuyển hóa bền vững khi oxy đầy đủ.