Viết bài văn phân tích bài thơ "Ai tư vãn" của Lê Ngọc Hân Buồn trông trăng, trăng mờ thêm tủi, Gương Hằng Nga đã bụi màu trong. Nhìn gương càng thẹn tấm lòng, Thiên duyên lạnh lẽo, đêm đông biên hà....

Lê Ngọc Hân (1770- 1799), con gái thứ 21 của vua Lê Hiển Tông. Bà nổi tiếng là một người vừa xinh đẹp, vừa có tài thơ phú. Năm 1786, Tây Sơn tiến quân ra Bắc, Nguyễn Huệ đã gặp gỡ và kết duyên cùng bà. Sau đó ít lâu, Nguyễn Huệ lên ngôi lấy niên hiệu là Quang Trung. Bà có tất cả tám bài thơ, trong đó tiêu biểu nhất là Ai tư vãn. Bài thơ này thể hiện rõ nét nỗi nhớ thương chồng và niềm đau xót vô hạn của công chúa trước cái chết đột ngột của vua Quang Trung.

Bài thơ mở đầu bằng một không gian tĩnh mịch, u buồn vào ban đêm:

"Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn,
Trơ cái hồng nhan với nước non."

Tiếng trống canh âm vang trong đêm tối tĩnh mịch khiến cho tâm trạng của thi nhân càng trở nên cô liêu, trống vắng. Từ xưa đến nay, đêm khuya là khoảng thời gian con người chìm vào giấc ngủ sau một ngày lao động mệt nhọc. Nhưng ở đây, công chúa đang thao thức, trằn trọc trong nỗi nhớ thương chồng. Từ "văng vẳng" được tác giả sử dụng để miêu tả âm thanh của tiếng trống canh. Âm thanh ấy tuy gần nhưng lại xa, mơ hồ, không rõ rệt. Điều đó càng làm tăng thêm vẻ tĩnh lặng, u buồn của đêm tối. Trong cái không gian rộng lớn, mênh mông ấy, hình ảnh "hồng nhan" thật nhỏ bé, trơ trọi. Cụm từ "trơ cái hồng nhan" cho thấy nỗi bẽ bàng, tủi hổ của người phụ nữ đang khao khát yêu đương.

Nỗi buồn ấy càng được khắc họa rõ nét hơn qua hình ảnh:

"Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn."

Hình ảnh "chén rượu" gợi liên tưởng đến việc nàng mượn chén rượu để quên đi nỗi sầu. Nhưng mỗi lần uống rượu, hương rượu nồng nàn lại đưa nàng chìm đắm trong men say, khiến nàng càng tỉnh táo, càng ý thức sâu sắc hơn về nỗi cô đơn, bất hạnh của mình. Vầng trăng trên cao như cũng chia sẻ nỗi buồn sâu thẳm của người thiếu phụ. Trăng sắp tàn mà vẫn chưa tròn, giống như tâm trạng thất vọng, tuyệt vọng của nàng khi chờ đợi một hạnh phúc trọn vẹn, viên mãn.

Hai câu thơ tiếp theo, tác giả đã bộc lộ trực tiếp nỗi buồn sâu sắc của mình:

"Xiên ngang mặt đất rêu từng đám,
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn."

Hai câu thơ được cấu tạo đặc biệt, đảo vị ngữ lên đầu câu nhằm nhấn mạnh vào tâm trạng buồn bã, chán chường của nhân vật trữ tình. Hình ảnh "rêu", "đá" chỉ là những vật nhỏ bé, tầm thường nhưng dưới con mắt của thi sĩ, chúng cũng biết "xiên ngang", "đâm toạc" để thoát khỏi sự trói buộc của tự nhiên. Sự tương phản về địa khí cụ thể là mặt đất và chân mây đã tô đậm cảm giác bất bình, phẫn uất của nhà thơ trước thực tại xã hội.

Ở những câu thơ tiếp theo, tác giả đã so sánh cảnh vật với con người để làm nổi bật hơn nữa nỗi sầu muộn của nhân vật trữ tình:

"Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,
Mảnh tình san sẻ tí con con!"

Câu thơ "ngán nỗi xuân đi xuân lại lại" gợi lên vòng tuần hoàn khép kín của tự nhiên. Mùa xuân đến cũng là lúc tuổi xuân con người dần qua đi. Sự chảy trôi của thời gian làm cho tình duyên trở nên mong manh, mỏng manh. Mảnh tình vốn đã bé nhỏ, chẳng được bao nhiêu lại còn phải san sẻ "tí con con". Điều đó cho thấy nỗi xót xa, tủi hổ của người phụ nữ khi không được hưởng trọn vẹn hạnh phúc lứa đôi.

Bằng ngôn từ giản dị nhưng giàu sức gợi, bài thơ "Ai tư vãn" đã thể hiện thành công nỗi nhớ thương chồng và sự đau đớn trước cái chết đột ngột của vua Quang Trung. Đồng thời, bài thơ cũng cho thấy tài năng sáng tác độc đáo của Công chúa Ngọc Hân.