phân tích bài thơ đất vị hoàng của tế sương

Trần Tế Xương là một nhà thơ nổi tiếng của nền văn học Việt Nam, ông được mệnh danh là nhà thơ trào phúng bậc nhất của nền văn học đó. Thơ của ông mang đậm chất trào phúng, chỉ trích những thứ xấu xa đang tồn tại trong xã hội lúc bấy giờ. Nhưng bên cạnh đó, ông cũng làm thơ trữ tình. Một trong số những bài thơ đó phải kể đến là bài thơ "Đất Vị Hoàng".

Bài thơ "Đất Vị Hoàng" được tác giả Trần Tế Xương viết khi mà vùng quê của ông - nơi mà ông sinh ra và lớn lên đang dần trở thành một nơi đô thị hóa, không còn vẻ yên bình như trước nữa. Chính vì vậy, tác giả đã mượn vùng đất đó để nói lên tâm tư, tình cảm của mình. Ông đã rất đau đớn và tiếc nuối khi nhìn thấy mảnh đất quê hương của mình ngày càng trở nên hỗn loạn, con người thì thay đổi theo chiều hướng tiêu cực.

Mở đầu bài thơ, tác giả đã nêu ra hai câu để mở đầu cho nỗi lòng của mình:

"Có đất nào như đất ấy không?
Phố phường tiếp giáp với bờ sông."

Chỉ với hai câu thơ ngắn gọn nhưng tác giả đã vẽ ra trước mắt người đọc một bức tranh toàn cảnh của vùng quê ông. Ngày xưa nơi đây rất thanh bình, chỉ là một vùng quê yên tĩnh với những phố phường nhỏ, tiếp giáp với dòng sông Hồng. Ngày ngày, người ta chỉ nghe thấy những âm thanh tự nhiên của làng quê, tiếng chim hót véo von, tiếng ve kêu vào mùa hè,... Những âm thanh đó đã in sâu vào tâm trí ông, khiến ông không thể nào quên được. Nó đã trở thành những kỉ niệm của ông khi nhớ về khoảng thời gian trước. Nhưng bây giờ, nó đã thay đổi hoàn toàn, không còn những khung cảnh đó nữa, thay vào đó là khung cảnh của một thành phố thu nhỏ.

Nhưng chính sự thay đổi đó, đã làm xáo trộn cuộc sống của những người dân nơi đây. Họ đã quen với nếp sống, với khung cảnh bình yên vốn có của nó. Giờ đây, thay đổi quá đột ngột như vậy, liệu rằng họ có chấp nhận được hay không? Sự thay đổi này, cũng đã làm thay đổi cả nếp sống của họ. Từ đó, kéo theo nhiều thứ thay đổi theo, chẳng hạn như con người cũng sẽ thay đổi. Không còn giữ được nét giản dị, mộc mạc của con người làng quê được nữa. Tác giả Trần Tế Xương đã khéo léo đặt câu hỏi cho chính bản thân mình, cho người dân nơi đây có thật sự muốn sống cuộc sống như thế này hay không? Hay là do bị tác động từ bên ngoài, làm thay đổi cuộc sống vốn yên bình của họ.

Từ hai câu thơ đầu tiên, tác giả đã gợi mở ra sự thay đổi to lớn của vùng quê ông. Một sự thay đổi quá nhanh chóng, khiến cho tác giả không thể nào thích nghi được ngay. Và rồi, ông đã đưa ra những minh chứng rõ ràng hơn cho sự thay đổi đó:

"Nhà kia lỗi phép con khinh bố
Mụ nọ chanh chua vợ chửi chồng"

Tác giả đã vạch trần bộ mặt của xã hội bằng những câu thơ đơn giản mà vô cùng hàm súc. Ở câu thơ thứ ba, tác giả đã khéo léo phê phán người con trai bất hiếu, không vâng lời cha mẹ, thậm chí là dùng những lời lẽ thô tục để cãi lại cha mẹ của mình. Còn câu thơ thứ tư, tác giả muốn phê phán người vợ đanh đá, chua ngoa, chuyên chửi bới, mắng nhiếc chồng. Đây đều là những việc, những hành động không nên xảy ra trong một gia đình. Bởi trong gia đình, người lớn sẽ làm gương cho những người nhỏ tuổi hơn, để họ noi theo. Như vậy thì xã hội mới có thể phát triển, chứ không phải phát triển theo hướng tiêu cực như vậy.

Ở hai câu cuối bài thơ, tác giả đã trực tiếp chỉ ra những tệ nạn đang diễn ra ở xã hội lúc bấy giờ:

"Keo cú người đâu như cứt sắt
Tham lam chuyện thở rặt hơi đồng"

Những người tham lam, keo kiệt, luôn tìm mọi cách để lấy được tiền của người khác được tác giả ví von như cứt sắt. Họ luôn tìm cách để kiếm chác, để lừa bịp người khác để lấy tiền của họ. Những người đó thường là những người buôn bán, họ luôn tìm cách để kiếm lợi nhuận cho riêng mình. Còn những người tham lam, luôn coi đồng tiền là mục đích sống thì họ lúc nào cũng thở rặt hơi đồng. Tức là lúc nào cũng nghĩ đến tiền, chỉ cần có tiền là có tất cả. Hai câu thơ cuối bài này, tác giả đã thẳng tay vạch trần những tội ác, những thói hư tật xấu của xã hội lúc bấy giờ. Đó là những người đáng bị lên án trên toàn thế giới, không chỉ riêng gì ở đất nước Việt Nam.

Bài thơ "Đất Vị Hoàng" của tác giả Trần Tế Xương đã khắc họa lại toàn cảnh xã hội lúc bấy giờ. Một xã hội đang bị xáo trộn bởi đồng tiền, bởi những người tham lam, ích kỷ. Qua bài thơ, tác giả cũng đã bộc lộ những cảm xúc, những suy tư của mình về xã hội đó. Một xã hội mà ông không hề mong muốn.

Như vậy, bài thơ "Đất Vị Hoàng" của Trần Tế Xương đã khắc họa lại thực trạng xã hội lúc bấy giờ, qua đó thể hiện nỗi niềm của tác giả đối với xã hội đó. Một xã hội mà ông không hề mong muốn.