12. Giải thích vì sao gen lặn thường khó bị đào thải hoàn toàn khỏi quần thể.

Question

quang-huynguyen17 · Accepted Answer

Gen lặn thường khó bị đào thải hoàn toàn khỏi quần thể vì:

Gen lặn có thể tồn tại ở trạng thái dị hợp (Aa) mà không biểu hiện ra kiểu hình, nên không bị chọn lọc tự nhiên tác động trực tiếp.

Chọn lọc tự nhiên chỉ loại bỏ các cá thể đồng hợp lặn (aa) khi gen lặn gây hại, còn các cá thể mang gen lặn nhưng không biểu hiện vẫn sống và sinh sản bình thường.

Do đó, alen lặn vẫn được duy trì và truyền qua các thế hệ, khiến nó khó bị loại bỏ hoàn toàn khỏi quần thể.

Timi · Answer

Gen lặn (ký hiệu a) thường “ẩn mình” trong kiểu gen dị hợp (Aa), chỉ biểu hiện kiểu hình bất lợi khi ở trạng thái đồng hợp lặn (aa). Do đó:

1. Ẩn trong dị hợp tử  
   – Ở thể dị hợp (Aa), cá thể vẫn biểu hiện tính trạng trội (A), không bị chọn lọc kìm hãm hay đào thải.  
   – Môi trường chọn lọc chỉ loại bỏ aa, còn những cá thể mang một bản a sẽ “tẩu thoát” khỏi áp lực chọn lọc.

2. Tần suất đồng hợp lặn rất thấp khi a ít  
   – Theo di truyền học quần thể, nếu tần số alen a là q, thì tần số cá thể aa là q². Khi q nhỏ (ví dụ q = 0,01), q² = 0,0001 = 0,01% rất hiếm.  
   – Số cá thể aa bị loại bỏ mỗi thế hệ vì thế rất ít, dẫn đến tốc độ giảm của q chậm.

3. Đột biến mới luôn bổ sung  
   – Mỗi thế hệ lại phát sinh một lượng nhỏ alen a do đột biến từ A → a.  
   – Có một “cân bằng đột biến – chọn lọc” (mutation–selection balance) nơi tần số a duy trì ở mức ổn định chứ không về 0 tuyệt đối.

4. Một số trường hợp dị hợp tử còn có lợi  
   – Trong một số lặn có hại, chính thể dị hợp (Aa) lại cho lợi thế sinh tồn (ví dụ lặn gây bệnh thiếu máu tán huyết vận thụ hồng cầu hình liềm ở người), nên chọn lọc duy trì cả hai alen.

Kết hợp các yếu tố trên, alen lặn thường giảm rất chậm và khó bị đào thải hoàn toàn khỏi quần thể.

_Zinn_ · Answer

{"userId":5353975,"userName":"Hychemis"}

1. Trạng thái dị hợp tử (Trạng thái ẩn)

Trong quần thể, gen lặn tồn tại ở hai dạng: đồng hợp lặn (biểu hiện ra kiểu hình) và dị hợp tử (mang gen nhưng không biểu hiện ra kiểu hình).
Ở cá thể dị hợp tử, gen trội lấn át hoàn toàn gen lặn. Do đó, dù gen lặn có gây hại, cá thể mang nó vẫn có kiểu hình bình thường, sống sót và sinh sản tốt.
Gen lặn "ẩn nấp" sau gen trội, giúp nó tránh được sự sàng lọc của chọn lọc tự nhiên.

2. Tần số gen trong quần thể

Khi một gen lặn có hại trở nên hiếm (tần số thấp), xác suất để hai cá thể dị hợp tử gặp nhau và sinh ra con có kiểu hình đồng hợp lặn là rất nhỏ.
Hầu hết các gen lặn lúc này đều nằm trong các cá thể dị hợp tử "khỏe mạnh". Chọn lọc tự nhiên chỉ có thể tác động và loại bỏ những cá thể biểu hiện kiểu hình xấu (đồng hợp lặn), nên lượng gen lặn ẩn giấu trong các cá thể dị hợp vẫn được truyền lại cho thế hệ sau.

3. Đột biến gen mới

Ngay cả khi chọn lọc tự nhiên loại bỏ được một lượng lớn gen lặn, quá trình đột biến vẫn diễn ra liên tục. Các đột biến gen trội thành gen lặn mới lại tiếp tục bổ sung thêm các gen lặn vào vốn gen của quần thể.

4. Ưu thế dị hợp tử (Tùy trường hợp)

Trong một số môi trường cụ thể, cá thể dị hợp tử (mang một gen lặn) lại có sức sống tốt hơn cả cá thể đồng hợp trội.
Ví dụ: Ở người, gen gây bệnh hồng cầu hình liềm (gen lặn) giúp người mang nó ở trạng thái dị hợp tử có khả năng chống lại bệnh sốt rét tốt hơn. Điều này khiến gen lặn được chọn lọc tự nhiên giữ lại một cách chủ động.

#Zinn