Giải chi tiết đúng sai

Dưới đây là kết quả phân tích từng phát biểu kèm giải thích chi tiết: 19. CÁC KIẾN THỨC CƠ BẢN VỀ NHIỄM SẮC THỂ a. “DNA là thành phần duy nhất cấu tạo nên nhiễm sắc thể.” Sai. Ngoài DNA, nhiễm sắc thể còn có protein (chủ yếu là histone và các loại protein không histone) và một lượng nhỏ RNA. Protein giúp DNA cuộn xoắn và đóng gói gọn gàng. b. “Các crômatit chị em luôn giống hệt nhau về trình tự gen.” Đúng. Sau kỳ sao chép (pha S), mỗi nhiễm sắc thể kép gồm hai crômatit chị em mang cùng một bộ thông tin di truyền (trình tự nuclêôtit) nên về gen là hoàn toàn giống nhau. c. “Tâm động là vị trí để nhiễm sắc thể gắn vào thoi phân bào.” Đúng. Tâm động (centromere) là vùng đặc thù của nhiễm sắc thể, nơi protein kinêtochore bám vào và từ đó thoi vô sắc tố (microtubule) nối lên để kéo các crômatit phân ly. d. “Nhiễm sắc thể luôn tồn tại ở dạng kép trong tế bào.” Sai. Chỉ sau pha S của chu kỳ tế bào (sau nguyên phân và trước giảm phân) nhiễm sắc thể mới ở dạng kép. Ở pha G₁ (sau quá trình phân bào), nhiễm sắc thể ở dạng đơn (một crômatit). 20. ĐỘT BIẾN NHIỄM SẮC THỂ (thay đổi cấu trúc hoặc số lượng) a. “Đột biến nhiễm sắc thể chỉ bao gồm các thay đổi về số lượng.” Sai. Đột biến nhiễm sắc thể gồm hai loại chính: thay đổi số lượng (lệch bội, đa bội) và thay đổi cấu trúc (mất đoạn, lặp đoạn, chuyển đoạn, đảo đoạn). b. “Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể không làm thay đổi vật chất di truyền.” Sai. Mất đoạn hay lặp đoạn thay đổi số lượng gen, chuyển đoạn có thể đưa gen đến môi trường biểu hiện khác, đảo đoạn làm thay đổi trật tự gen… tất cả đều ảnh hưởng đến vật chất di truyền. c. “Đột biến nhiễm sắc thể có thể di truyền nếu xảy ra ở tế bào sinh dục.” Đúng. Chỉ khi đột biến xảy ra ở tế bào tạo giao tử thì mới truyền cho thế hệ con. Đột biến ở tế bào soma (sinh dưỡng) thường không truyền được cho đời sau. d. “Mất một cặp nhiễm sắc thể là một dạng đột biến cấu trúc.” Sai. Mất một cặp nhiễm sắc thể (nullisomy) là thay đổi về số lượng (lệch bội), không phải thay đổi cấu trúc. 21. VAI TRÒ CỦA NHIỄM SẮC THỂ a. “Nhiễm sắc thể đảm bảo tính di truyền ổn định của loài.” Đúng. Nhờ cơ chế nhân đôi chính xác và phân li đồng đều trong nguyên phân – giảm phân, nhiễm sắc thể giữ cho bộ gen được truyền tải ổn định. b. “Mỗi nhiễm sắc thể chỉ chứa một gen duy nhất.” Sai. Trên một nhiễm sắc thể có rất nhiều gen, có thể là hàng trăm đến hàng nghìn gen tùy loài và kích thước nhiễm sắc thể. c. “Sự phân li không bình thường của nhiễm sắc thể có thể gây đột biến.” Đúng. Phân li không đầy đủ (không phân li) trong giảm phân hoặc nguyên phân dẫn đến lệch bội, đa bội, gây đột biến số lượng nhiễm sắc thể. d. “Nhiễm sắc thể chỉ có vai trò truyền thông tin di truyền mà không lưu trữ thông tin.” Sai. Nhiễm sắc thể vừa “lưu trữ” (bằng trình tự DNA) vừa “truyền tải” thông tin di truyền qua các thế hệ, đồng thời đảm bảo cơ chế sao chép – phân li. 22. CƠ CHẾ ĐẺO ĐỘT BIẾN LỆCH BỘI (không phân li) a. “Sự không phân li nhiễm sắc thể luôn xảy ra trong giảm phân II.” Sai. Không phân li có thể xảy ra cả ở giảm phân I (cặp NST tương đồng không tách ra) và giảm phân II (crômatit chị em không tách ra). b. “Nếu một cặp nhiễm sắc thể không phân li trong giảm phân I, sẽ tạo ra giao tử n+1 và n–1.” Đúng. Sau giảm phân I không phân li, phân bào II cho ra 2 giao tử dư 1 NST (n+1) và 2 giao tử thiếu 1 NST (n–1). c. “Đột biến lệch bội chỉ xảy ra ở nhiễm sắc thể giới tính.” Sai. Lệch bội có thể xảy ra cả với nhiễm sắc thể thường (autosome) lẫn giới tính (ví dụ trisomy 21, monosomy X…). d. “Sự không phân li trong nguyên phân ở tế bào xôma có thể tạo ra thể khảm.” Đúng. Nếu một dòng tế bào somatic xảy ra không phân li, nó sinh ra quần thể tế bào mang kiểu hình khác so với tế bào gốc → thể khảm (mosaicism). 23. ỨNG DỤNG ĐỘT BIẾN NHIỄM SẮC THỂ TRONG NÔNG NGHIỆP a. “Việc tạo ra cây trồng tam bội không hạt là một ứng dụng của đột biến đa bội.” Đúng. Tam bội (3n) ở nhiều loài hoa quả (dưa hấu, dâu tây) tạo hạt bị bất thụ, cho quả không hạt. b. “Đột biến mất đoạn nhỏ có thể không gây ảnh hưởng nghiêm trọng bằng đột biến mất đoạn lớn.” Đúng. Mất đoạn nhỏ có thể không chứa gen quan trọng hoặc nằm trong vùng không mã hóa nên tác động ít hơn mất đoạn lớn làm mất nhiều gen. c. “Cây trồng tứ bội thường có kích thước hạt nhỏ hơn cây lưỡng bội.” Sai. Đa số cây tứ bội (4n) có tế bào lớn hơn, bộ máy sinh lý mạnh hơn nên cơ quan, hạt thường to hơn lưỡng bội (2n). d. “Sử dụng đột biến mất đoạn để cải thiện năng suất cây trồng là phương pháp phổ biến.” Sai. Đột biến mất đoạn thường gây mất cân bằng gen, giảm sức sống, hiếm khi được ứng dụng, trái lại người ta hay dùng đa bội hóa hoặc chuyển đoạn có chọn lọc.