Bài 2 trang 18 sách Giáo khoa Hóa học 12 Nâng cao

Đề bài

a) Hãy cho biết sự giống nhau và khác nhau về cấu tạo giữa các “phân tử xà phòng” và các phân tử chất giặt rửa tổng hợp.

b) Vì sao xà phòng có tác dụng giặt rửa?

Lời giải chi tiết

a) So sánh cấu tạo các phân tử xà phòng và các phân tử chất giặt rửa tổng hợp.

• Giống nhau: Phân tử xà phòng và phân tử chất giặt rửa tổng hợp cùng kiểu cấu trúc, đều là muối của natri hoặc kali của axit hữu cơ và đều có gốc hiđrocacbon (đầu phân cực ưa nước gắn với đuôi dài không phân cực ưa dầu mỡ).
• Khác nhau:

- Ở xà phòng đuôi là gốc hiđrocacbon của axit béo, đầu là anion cacboxylic; ở chất giặt rửa tổng hợp đuôi là bất kỳ gốc hiđrocacbon dài nào, đầu có thể là anion cacboxylat, sunfat.

- Khi gặp Ca²⁺, Mg²⁺ trong nước cứng thì natri stearat phản ứng cho kết tủa làm giảm chất lượng của xà phòng; còn natri lauryl sunfat thì không có hiện tượng trên.

b) Xà phòng có tác dụng giặt rửa vì phân tử xà phòng RCOOM (M là kim loại kiềm Na hoặc K) gồm 1 đầu là gốc hiđrocacbon –R kỵ nước không phân cực đầu còn lại là ion cacboxylat (-COO^(-)Na⁽⁺⁾) phân cực mạnh ưa nước.

Các vết bẩn (dầu, mỡ) bị -R thâm nhập còn đầu (-COO^-Na⁺) ưa nước có xu hướng kéo ra phía các phân tử nước. Kết quả là vết bẩn bị phân chia thành những hạt rất nhỏ được giữ chặt bởi các phân tử xà phòng, không bám vào vật rắn nữa mà phân tán vào nước rồi bị trôi đi.