A. Hoạt động thực hành - Bài 9C: Bức tranh mùa thu

Chơi trò chơi: Thi nói nhanh các từ ngữ chỉ sự vật có trong thiên nhiên hoặc từ chỉ đặc điểm của sự vật có trong thiên nhiên.

- Chơi theo hình thức tiếp sức, mỗi bạn nói một từ.

- Bạn nào không nói được sau khi cả nhóm đếm từ 1 đến 3 thì phải dừng chơi.

- Trò chơi kết thúc khi hết thời gian hoặc khi chỉ còn 1 bạn được quyền chơi tiếp.

Phương pháp giải:

- Trời

- Xanh ngắt

Lời giải chi tiết:

Tham khảo một số từ chỉ sự vật và đặc điểm như sau:

Bầu trời – trong xanh; đám mây – bồng bềnh, hồ nước – trong veo, thảm cỏ - xanh mượt; tia nắng - ấm áp; hàng cây – khẳng khiu; thác nước – trắng xoá; con suối – róc rách; …

Đọc mẩu chuyện sau:

Bầu trời mùa thu

    Tôi cùng bọn trẻ đi ra cánh đồng. Buổi sáng tháng chín mát mẻ và dễ chịu. Tôi nói với các em :

- Các em hãy nhìn lên bầu trời mà xem. Mùa hè, nó rất nóng và cháy lên những tia sáng của ngọn lửa. Còn bây giờ bầu trời thế nào ? Hãy suy nghĩ và chọn những từ ngữ thích hợp để miêu tả nó.

    Bọn trẻ nhìn lên bầu trời và suy nghĩ. Sau vài phút, một em nói :

- Bầu trời xanh như mặt nước mệt mỏi trong ao.

- Vì sao mặt nước lại mệt mỏi ? - Tôi hỏi lại.

- Thưa thầy, mùa hè, nước dạo chơi cùng những làn sóng. Mùa thu, nó mệt và đứng lại với màu xanh nhạt. Nó mệt mỏi !

    Những em khác tiếp tục nói :

- Bầu trời được rửa mặt sau cơn mưa.

- Bầu trời xanh biếc.

    Cô bé Va-li-a nhỏ nhắn đứng trầm ngâm một chỗ. Tôi hỏi:

- Còn Va-li-a, vì sao em im lặng thế ?

- Em muốn nói bằng những từ ngữ của mình.

- Em đã tìm được câu nào chưa ?

- Bầu trời dịu dàng - Va-li-a khẽ nói và mỉm cười.

    Sau đó, mỗi em đều muốn nói về bầu trời bằng từ ngữ của riêng mình :

- Bầu trời buồn bã. Những đám mây xám đang từ phương bắc trôi tới.

- Bầu trời trầm ngâm. Nó nhớ đến tiếng hót của bầy chim sơn ca.

- Bầu trời ghé sát mặt đất. Mùa hè, nó cao hơn và có những con chim én bay liệng. Còn bây giờ chẳng có chim én nữa, vì thế bầu trời cúi xuống lắng nghe để tìm xem chim én đang ở trong bụi cây hay ở nơi nào.

Theo XU-KHÔM-LIN-XKI

(Mạnh Hưởng dịch)

Thảo luận, trả lời câu hỏi

1) Trong câu chuyện trên, có những từ ngữ nào tả bầu trời?

2) Trong câu chuyện trên, biện pháp nhân hoá được sử dụng qua những từ ngữ nào?

Phương pháp giải:

- Em chú vào ý kiến của mỗi bạn nhỏ, tìm những từ ngữ mà các bạn ấy dùng để tả bầu trời. 

- Nhân hoá là gọi hoặc tả đồ vật, con vật, cây cối bằng những từ ngữ vốn chỉ được dùng để gọi hoặc tả con người.

Lời giải chi tiết:

1) Những từ ngữ được dùng để tả bầu trời đó là: xanh như mặt nước mệt mỏi trong ao, rửa mặt, dịu dàng, buồn bã, trầm ngâm, nhớ, ghé sát, cúi xuống, lắng nghe, tìm, rất nóng và cháy lên những tia sáng của ngọn lửa xanh biếc, cao hơn.

2) Biện pháp so sánh được sử dụng qua các từ ngữ: rửa mặt, dịu dàng, buồn bã, trầm ngâm, nhớ, ghé sát, cúi xuống, lắng nghe, tìm.

Viết một đoạn văn khoảng 5 câu tả một cảnh đẹp ở quê em hoặc nơi em ở có sử dụng biện pháp nhân hoá:

Phương pháp giải:

- Em muốn tả cảnh đẹp gì?

- Cảnh đó có những gì?

- Hình dáng, màu sắc của mỗi sự vật đó có gì đẹp?

Lời giải chi tiết:

Quê hương em là một vùng nông thôn yên bình và vô cùng tươi đẹp. Buổi sáng, khi ông mặt trời thức dậy, cây cối cũng bừng tỉnh sau một đêm dài ngon giấc. Nắng lên, cánh đồng trải dài như tấm thảm khổng lồ. Những chú cò trắng nhởn nhơ bay dưới tầng mây rồi đáp cánh nhẹ nhàng xuống cánh đồng để ăn bữa điểm tâm. Xa xa, thấp thoáng bóng người đi tháo nước, be bờ. Tất cả đã làm cho bức tranh của làng quê thêm sống động.

Đọc mẩu chuyện sau:

Ai cần nhất đối với cây xanh?

Đất, Nước, Không Khí và Ánh Sáng đều tự cho mình là người cần thiết nhất đối với cây xanh.

Đất nói:

- Tôi có chất màu để nuôi cây lớn. Không có tôi, cây không thể sống được!

Nước kể công:

- Nếu chất màu không có nước vận chuyển thì cây có lớn lên được không?

Không Khí chẳng chịu thua:

- Cây xanh rất cần khí trời, không có khí trời thì tất cả các cây cối đều chết rũ.

Còn Ánh Sáng nhẹ nhàng nói:

- Cây cối dù có đủ đất, nước, không khí nhưng thiếu ánh sáng thì sẽ không thể có màu xanh . Không có màu xanh thì còn gọi là cây xanh sao được!

Dựa vào ý kiến của các nhân vật ở trên, em hãy nêu ý kiến của mình để tranh luận cùng các bạn: Đất, Nước, Không Khí hay Ánh Sáng cần cho cây xanh hơn? Vì sao?

Phương pháp giải:

Theo tớ, Đất cần cho cây xanh hơn vì Đất nuôi cây lớn. Cây có thể sống trong bóng tối và không cần tưới nưới một thời gian nhưng không có Đất thì cây không thể sống được.

Lời giải chi tiết:

Đọc bài ca dao sau và trả lời: Đèn hay trăng quan trọng hơn? Vì sao?

   Đèn khoe đèn tỏ hơn trăng

Đèn ra trước gió còn chăng, hỡi đèn?

   Trăng khoe trăng tỏ hơn đèn

Cớ sao trăng phải chịu luồn đám mây?

Phương pháp giải:

- Điều gì sẽ xảy ra khi đèn gặp gió? Trăng có bị mờ khi trời có gió không?

- Ban đêm khi bị mây che, trăng có chiếu sáng xuống đất được không? Ánh sáng của đèn có bị mây che khuất không?

Lời giải chi tiết:

Đọc bài ca dao trên ta thấy, cả trăng và đèn đều có tầm quan trọng như nhau. Ở mỗi hoàn cảnh khác nhau, cả trăng và đèn sẽ thể hiện được tầm quan trọng của mình:

- Khi gặp gió, đèn sẽ tắt, trong khi đó, trăng vẫn chiếu sáng vằng vặc.

- Nhưng khi ban đêm trăng bị mây che, mặt đất tối om, không còn thấy ánh sáng trăng đâu cả thì ánh sáng của đèn rất tỏ.  

Trình bày ý kiến của em sao cho thuyết phục để mọi người thấy rõ sự cần thiết của cả trăng và đèn trong bài ca dao trên:

Phương pháp giải:

Em dựa vào gợi ý và lí lẽ của bài tập 7 vừa làm để hoàn thành bài tập này

Lời giải chi tiết:

    Trong cuộc sống của chúng ta, ánh sáng là thứ cần thiết. Ánh sáng mặt trời chiếu soi vào ban ngày giúp cho ta hoạt động, học tập, làm việc… một cách dễ dàng. Nhưng khi màn đêm bao phủ, chúng ta cần có ánh sáng để tiếp tục sinh hoạt. Vì vậy, cả trăng và đèn đều rất cần thiết cho mọi hoạt động của con người. Đèn giúp ta soi sáng rõ hơn, giúp ta có thể đọc sách, làm việc lúc tối trời. Tuy vậy, đèn cũng không thể tự kiêu vì đèn ra trước gió (đèn dầu) sẽ tắt, và nếu là đèn điện thì cũng có lúc mất điện. Hơn nữa, cả đèn dầu và đèn điện đều chỉ soi sáng được một nơi. Còn trăng là nguồn sáng tự nhiên. Trăng có thể tỏa ánh sáng của mình đi khắp nơi, trăng không sợ gió. Trăng là nguồn cảm hứng cho bao nhà thơ, cho bao nhạc sĩ, họa sĩ làm nên những tác phẩm bất tuyệt cho đời. Thế nhưng trăng cũng không thể tự kiêu vì trăng cũng có lúc mờ, lúc tỏ, khi khuyết, khi tròn. Dù có trăng người ta vẫn cần đèn đọc sách, làm việc. Bởi vậy cả trăng lẫn đèn đều cần thiết đối với con người.