Thuyết minh về củ ấu

Ca dao có bài nói về củ ấu. Cô thôn nữ đã mượn củ ấu để nói về thân phận mình, tâm tình mình:

                                   "Thân em như củ ấu gai,

                            Ruột trong thì trắng, vỏ ngoài thì đen.

                                     Anh ơi, nếm thử mà xem,

                            Nếm xong mới biết rằng em ngọt bùi‘.

Cây ấu cùng họ với cây hoa súng; ao, đầm lầy vùng đồng chiêm trũng là vùng dễ trồng ấu. Bắc Ninh, Bắc Giang, Hải Dương, Hưng Yên, Thái Bình, Nam Định, Hà Nam, Ninh Bình, Thanh Hoá,... là những miền quê trồng nhiều ấu. Vùng nam Trung Bộ trồng ấu nhiều nhất.

Ấu là loại cây trồng thuỷ sinh trong một năm. Trồng vào mùa xuân, đến cuối thu củ già thì thu hoạch theo từng đợt. Mỗi đợt cách nhau độ 9-10 ngày; bắt đầu từ hạ tuần tháng 8 âm lịch, thu hoạch cho tới tiết sương giáng, trong vòng hai tháng.

Củ ấu có sừng, vỏ cứng hình tam giác ngược, màu đen. Củ ấu non màu hồng tím hoặc xanh, sẽ chuyến thành màu đen theo thời gian khi củ già. Phần thịt củ ấu để ăn; củ non ăn ngon, thơm; củ già có nhiều bột, dẻo, ngọt.

Củ ấu được gọi là củ chi, còn gọi là củ "dẻ nước”. Những năm mùa màng thất bát, của ấu được dùng thay cháo thay cơm. Ấu già rửa sạch, phơi khô, cho vào làn treo lên hiên nhà, nơi khô ráo, thoáng gió; vào mùa đông bóc vỏ ăn sống, có hương vị rất đặc biệt, ăn mãi không chán.

Củ ấu dùng làm vị thuốc có tác dụng ngăn ngừa ung thư, kiết lị, đi ngoài, chống khát, giải độc rượu, v.v...

Đúng củ ấu đen, nhưng “đen giòn ”, dễ trồng, dễ kiếm, rất rẻ và quý.