CaCO3 + HCl → CaCl2 + CO2 + H2O | CaCO3 + HCl ra CO2

Phản ứng CaCO₃ + HCl tạo ra khí CO₂ thuộc loại phản ứng trao đổi đã được cân bằng chính xác và chi tiết nhất. Bên cạnh đó là một số bài tập có liên quan về CaCO₃ có lời giải, mời các bạn đón xem:

CaCO₃ + 2HCl → CaCl₂ + CO₂ ↑ + H₂O

1. Phương trình phản ứng CaCO₃ tác dụng với HCl

CaCO₃ + 2HCl → CaCl₂ + H₂O + CO₂↑

2. Hiện tượng của phản ứng CaCO₃ tác dụng với HCl

- Chất rắn CaCO₃ tan dần và có sủi bọt khí thoát ra; khí là CO₂.

3. Cách tiến hành phản ứng CaCO₃ tác dụng với HCl

- Nhỏ từ từ dung dịch HCl vào ống nghiệm có chứa chất rắn CaCO₃.

4. Cách viết phương trình ion thu gọn của phản ứng CaCO₃ tác dụng với HCl

Bước 1: Viết phương trình phân tử:

CaCO₃ + 2HCl → CaCl₂ + H₂O + CO₂↑

Bước 2: Viết phương trình ion đầy đủ bằng cách: chuyển các chất vừa dễ tan, vừa điện li mạnh thành ion; các chất điện li yếu, chất kết tủa, chất khí để nguyên dưới dạng phân tử:

$CaC{O}_3+2H^{+}+2C{l}^{-}\to C{a}^{2+}+2C{l}^{-}+H_{2}O+C{O}_2\uparrow$

Bước 3: Viết phương trình ion thu gọn từ phương trình ion đầy đủ bằng cách lược bỏ đi các ion giống nhau ở cả hai vế:

$CaC{O}_3+2H^{+}\to C{a}^{2+}+H_{2}O+C{O}_2\uparrow$

5. Mở rộng về muối cacbonat

Là muối của axit cacbonic (gồm muối $C{O}_3^{2-}$ và $HC{O}_3^{-}$).

5.1. Tính tan

- Muối cacbonat của các kim loại kiềm, amoni và đa số muối hiđrocacbonat dễ tan trong nước.

- Muối cacbonat của kim loại khác thì không tan.

5.2. Tính chất hóa học

a) Tác dụng với axit

Thí dụ:

NaHCO₃ + HCl → NaCl + CO₂↑ + H₂O

$HC{O}_3^{-}$ + H⁺ → CO₂↑ + H₂O

Na₂CO₃ + 2HCl → 2NaCl + CO₂↑ + H₂O

$C{O}_3^{2-}$ + 2H⁺ → CO₂↑ + H₂O

b) Tác dụng với dung dịch kiềm

- Các muối hiđrocacbonat tác dụng dễ dàng với dung dịch kiềm.

Thí dụ:

NaHCO₃ + NaOH → Na₂CO₃ + H₂O

$HC{O}_3^{-}+O{H}^{-}\to C{O}_3^{2-}+H_{2}O$

c) Phản ứng nhiệt phân

- Muối cacbonat tan không bị nhiệt phân (trừ muối amoni), muối cacbonat không tan bị nhiệt phân:

MgCO₃ $\stackrel{t^o}{\to }$ MgO + CO₂↑

- Tất cả các muối hiđrocacbonat đều bị nhiệt phân:

2NaHCO₃ → Na₂CO₃ + CO₂↑ + H₂O

Ca(HCO₃)₂ → CaCO₃ + H₂O + CO₂↑

5.3. Ứng dụng

- Canxi cacbonat (CaCO₃) tinh khiết là chất bột nhẹ, màu trắng, dùng làm chất độn trong cao su và 1 số ngành công nghiệp.

- Natri cacbonat (Na₂CO₃) khan (sođa khan) là chất bột màu trắng, tan nhiều trong nước. Dùng trong công ngiệp thủy tinh, đồ gốm, bột giặt, …

- Natri hiđrocacbonat (NaHCO₃) là chất tinh thể màu trắng, hơi ít tan trong nước; dùng trong công nghiệp thực phẩm, trong y học dùng làm thuốc giảm đau dạ dày.

6. Mở rộng về tính chất hoá học của axit clohiđric (HCl)

Axit clohiđric là một axit mạnh, mang đầy đủ tính chất hóa học của một axit như:

- Làm quỳ tím chuyển sang màu đỏ.

- Tác dụng với kim loại đứng trước (H) trong dãy hoạt động hóa học của kim loại. Ví dụ:

Mg + 2HCl → MgCl₂ + H₂

2Al + 6HCl → 2AlCl₃ + 3H₂

Chú ý: Kim loại có nhiều hóa trị tác dụng với dung dịch HCl thu được muối trong đó kim loại ở mức hóa trị thấp. Ví dụ:

Fe + 2HCl → FeCl₂ + H₂

- Tác dụng với oxit bazơ và bazơ tạo thành muối và nước. Ví dụ:

CuO + 2HCl $\stackrel{t^o}{\to }$ CuCl₂ + H₂O

Fe₂O₃ + 6HCl $\stackrel{t^o}{\to }$ 2FeCl₃ + 3H₂O

NaOH + HCl → NaCl + H₂O

Cu(OH)₂ + 2HCl → CuCl₂ + 2H₂O

- Tác dụng với muối của axit yếu hơn tạo thành muối mới và axit mới. Ví dụ:

CaCO₃ + 2HCl → CaCl₂ + H₂O + CO₂ ↑

AgNO₃ + HCl → AgCl↓ + HNO₃

Ngoài tính chất đặc trưng là tính axit, dung dịch axit HCl đặc còn thể hiện tính khử khi tác dụng chất oxi hoá mạnh như KMnO₄, MnO₂, K₂Cr₂O₇, MnO₂, KClO₃…

$4H\stackrel{-1}{Cl}+Mn{O}_2\stackrel{t^o}{\to }MnC{l}_2+{\stackrel{0}{Cl}}_2+2H_{2}O$

$K_{2}C{r}_2{O}_7+14H\stackrel{-1}{Cl}\to 3{\stackrel{0}{Cl}}_2+2KCl+2CrC{l}_3+7H_{2}O$

7. Bài tập vận dụng liên quan

Câu 1: Phản ứng sản xuất vôi: CaCO₃ (r) → CaO (r) + CO₂ (k); ∆H > 0 .

Biện pháp kĩ thuật tác động vào quá trình sản xuất vôi để tăng hiệu suất phản ứng là

A.giảm nhiệt độ.

B.tăng nhiệt độ và giảm áp suất khí CO₂.

C.tăng áp suất.

D.giảm nhiệt độ và tăng áp suất khí CO₂.

Hướng dẫn giải

Đáp án B

Để làm câu hỏi này chú ý đến nguyên lí chuyển dịch cân bằng Lơ Sa-tơ-li-ê (Một phản ứng đang ở trạng thái cân bằng khi thay đổi các yếu tố nồng độ, nhiệt độ, áp suất, nhiệt độ thì cân bằng chuyển dịch theo hướng làm giảm tác động của các yếu tố đó)
Chiều thuận (∆H > 0): phản ứng thu nhiệt → tăng nhiệt độ cân bằng chuyển dịch theo chiều thuận
Giảm áp suất khí CO₂ → Cân bằng chuyển dịch theo hướng tăng áp suất của hệ tức theo chiều thuận.

Câu 2: Nung nóng một hỗn hợp gồm CaCO₃ và MgO tới khối lượng không đổi , thì số gam chất rắn còn lại chỉ bằng 2/3 số gam hỗn hợp trước khi nung. Vậy trong hỗn hợp ban đầu thì CaCO₃ chiếm phần trăm theo khối lượng là :

A. 75,76% B. 24,24% C. 66,67% D. 33,33%

Hướng dẫn giải

Đáp án A

CaCO₃ → CaO + CO₂↑

Giả sử số mol CaCO₃ trong hỗn hợp đầu là 1 mol

→ $n_{C{O}_2}=n_{CaC{O}_3}$= 1 mol

→ m_trước – m_sau = $m_{C{O}_2}$ = m_trước – 2/3m_trước

→ m_trước = 3.$m_{C{O}_2}$ = 3.1.44 = 132g

→ %$m_{CaC{O}_3}$ = $\frac{1.100}{132}.100$ = 75,76%

Câu 3: Thành phần chính của đá vôi là

A. CaSO₃ B. CaCl₂

C. CaCO₃ D. Ca(HCO₃)₂.

Hướng dẫn giải

Đáp án C

Thành phần chính của đá vôi là CaCO₃ có tên gọi là canxi cacbonat. CaCO₃ là chất rắn ở điều kiện thường, không tan trong nước, có màu trắng

Câu 4: Để loại bỏ lớp cặn trong ấm đun nước lâu ngày, người ta có thể dùng dung dịch nào sau đây?

A. Giấm ăn B. Nước vôi

C. Muối ăn D. Cồn 70˚

Hướng dẫn giải

Đáp án A

Lớp cặn trong cặn ấm đun nước thường là CaCO₃, MgCO₃ (có thể do nước sử dụng là nước cứng tạm thời, toàn phần,...). Dùng giấm ăn (có chứa axit yếu là axit axetic CH₃COOH) để hòa tan cặn

2CH₃COOH + CaCO₃ → (CH₃COO)₂Ca + CO_{2 ↑} + H₂O

2CH₃COOH + MgCO₃ → (CH₃COO)₂Mg + CO_2↑ + H₂O

Câu 5: Sự tạo thạch nhũ trong các hang động đá vôi là quá trình hóa học diễn ra trong hang động hàng triệu năm. Phản ứng hóa học diễn tả quá trình đó là:

A. MgCO₃ + CO₂ + H₂O → Mg(HCO₃)₂.

B. Ca(HCO₃) → CaCO₃ + CO₂ + H₂O.

C. CaCO₃ + CO₂ + H₂O → Ca(HCO₃)₂.

D. CaO + CO₂ → CaCO₃.

Hướng dẫn giải

Đáp án B

Phản ứng Ca(HCO₃)₂→CaCO₃+ CO₂+ H₂O giải thích sự tạo thành thạch nhũ trong các hang động đá vôi, cặn trong ấm đun nước,..

Phản ứng CaCO₃+ CO₂+ H₂O → Ca(HCO₃)₂ giải thích sự xâm thực đá vôi của nước mưa.

Câu 6: Cho 7,2 gam magie tác dụng vừa đủ với dung dịch axit clohidric loãng, thu được V (lít) khí hidro ở đktc. Giá trị của V là

A. 3,36 lít

B. 4,48 lít

C. 6,72 lít

D. 5,60 lít

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

Số mol Mg là: n_Mg = $\frac{\mathrm{7,2}}{24}$ = 0,3 mol

Phương trình phản ứng:

$\begin{array}{c}Mg+2HCl\to MgC{l}_2+H_2\\ \mathrm{0,3}\text{0,3 (mol)}\end{array}$

Theo phương trình phản ứng ta có $n_{H_2}$= 0,3 mol

Vậy thể tích khí H₂ thu được là: V = 0,3.22,4 = 6,72 lít.

Câu 7: Dãy gồm các kim loại tác dụng được với dung dịch HCl là

A. Cu, Fe, Al

B. Fe, Mg, Cu

C. Fe, Al, Mg

D. Fe, Zn, Ag

Hướng dẫn giải:

Đáp án C

Các kim loại tác dụng được với dung dịch HCl là: Fe, Al, Mg

Phương trình phản ứng:

Fe + 2HCl → FeCl₂ + H₂

2Al + 6HCl → 2AlCl₃ + 3H₂

Mg + 2HCl → MgCl₂ + H₂

Chú ý: Cu, Ag đứng sau H trong dãy hoạt động hóa học nên không tác dụng được với HCl.

Câu 8: Cho 8,1 gam kẽm oxit tác dụng với 200 ml dung dịch HCl 2M. Khối lượng muối thu được là

A. 13,6 gam

B. 12,6 gam

C. 14,5 gam

D. 11,6 gam

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

Số mol HCl là: n_HCl = 0,2.2 = 0,4 mol

Số mol của ZnO là: n_ZnO = $\frac{\mathrm{8,1}}{81}$ = 0,1 mol

Phương trình phản ứng:

ZnO + 2HCl → ZnCl₂ + H₂O

Xét $\frac{\mathrm{0,1}}{1}=\mathrm{0,1}<\frac{\mathrm{0,4}}{2}=\mathrm{0,2}$ suy ra HCl dư, ZnO phản ứng hết

$\begin{array}{c}ZnO+2HCl\to ZnC{l}_2+H_{2}O\\ \text{0,1 0,1 (mol)}\end{array}$

Theo phương trình phản ứng, ta có $n_{ZnC{l}_2}$= 0,1 mol

Vậy khối lượng ZnCl₂ thu được là: 0,1.136 = 13,6 gam.

Câu 9: Chất tác dụng với dung dịch HCl tạo thành chất khí nhẹ hơn không khí là

A. Zn

B. K₂SO₃

C. MgCO₃

D. CaCO₃

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

Phương trình phản ứng:

Zn + 2HCl → ZnCl₂ + H₂

H₂ là khí nhẹ hơn không khí.

Câu 10: Cho 13,2 gam CO₂ vào dung dịch Ca(OH)₂ dư. Khối lượng muối CaCO₃ tạo thành là

A. 25 gam

B. 30 gam

C. 35 gam

D. 40 gam

Hướng dẫn giải:

Đáp án B

Số mol của CO₂ là: $n_{C{O}_2}=\frac{\mathrm{13,2}}{44}$ = 0,3 mol

Phương trình phản ứng:

$\begin{array}{c}C{O}_2+Ca\to CaC{O}_3\downarrow +H_{2}O\\ \mathrm{0,3}\text{0,3 (mol)}\end{array}$

Theo phương trình phản ứng ta có: $n_{CaC{O}_3}$ = 0,3 mol

Khối lượng muối CaCO₃ tạo thành là: $m_{CaC{O}_3}$ = 0,3.100 = 30 gam.

Câu 11: Cho 35 gam CaCO₃ vào dung dịch HCl dư, kết thúc phản ứng thu được bao nhiêu lít khí CO₂ ở đktc?

A. 7,84 lít

B. 6,72 lít

C. 5,56 lít

D. 4,90 lít

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

Số mol của CaCO₃ là: $n_{CaC{O}_3}=\frac{35}{100}$ = 0,35 mol

Phương trình phản ứng:

$\begin{array}{c}CaC{O}_3+2HCl\to CaC{l}_2+C{O}_2\uparrow +H_{2}O\\ \mathrm{0,35}\text{0,35 (mol)}\end{array}$

Theo phương trình phản ứng ta có: $n_{C{O}_2}$= 0,35 mol

Thể tích khí CO₂ ở đktc là: $V_{C{O}_2}$= 0,35.22,4 = 7,84 lít.

Câu 12: Muối nào sau đây bị phân hủy ở nhiệt độ cao?

A. KClO₃

B. KMnO₄

C. CaCO₃

D. A, B, C đều đúng

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Phương trình phản ứng:

2KClO₃ $\stackrel{t^o}{\to }$2KCl +3O₂

2KMnO₄ $\stackrel{t^o}{\to }$MnO₂ + O₂ + K₂MnO₄

CaCO₃ $\stackrel{t^o}{\to }$CaO + CO₂

Câu 13: Cho phương trình phản ứng:

BaCO₃ + 2HCl → BaCl₂ + Y + H₂O

Vậy Y là

A. CO

B. H₂

C. Cl₂

D. CO₂

Hướng dấn giải:

Đáp án D

Phương trình phản ứng:

BaCO₃ + 2HCl → BaCl₂ + CO₂ ↑ + H₂O

Câu 14: Hợp chất nào sau đây bị nhiệt phân hủy tạo ra hợp chất oxit và một chất khí làm đục nước vôi trong?

A. Muối nitrat

B. Muối sunfat

C. Muối clorua

D. Muối cacbonat không tan

Hướng dẫn giải:

Đáp án D

Muối cacbonat không tan bị nhiệt phân hủy tạo ra hợp chất oxit và một chất khí làm đục nước vôi trong.

Ví dụ:

CaCO₃ $\stackrel{t^o}{\to }$CaO + CO₂

Khí CO₂ sinh ra làm đục nước vôi trong:

CO₂ + Ca(OH)₂ →CaCO₃ ↓ + H₂O

Câu 15: Nhóm muối tác dụng với dung dịch axit sunfuric loãng là

A. BaCl₂, CaCO₃

B. NaCl, Cu(NO₃)₂

C. Cu(NO₃)₂, Na₂CO₃

D. NaCl, BaCl₂

Hướng dẫn giải:

Đáp án A

Phương trình phản ứng:

BaCl₂ + H₂SO₄ → BaSO₄ ↓ + 2HCl

CaCO₃ + H₂SO₄ → CaSO₄ + CO₂↑ + H₂O

Xem thêm các phương trình hóa học hay khác:

• Phản ứng nhiệt phân: CaCO₃ → CaO + CO₂ ↑
• CaCO₃ + 2HNO₃ → Ca(NO₃)₂ + H₂O + CO₂ ↑
• CaCO₃ + H₂SO₄ → H₂O + CO₂ ↑ + CaSO₂ ↓
• CaCO₃ + H₂CO₃ → Ca(HCO₃)₂
• 3CaCO₃ + 2H₃PO₄ → Ca₃(PO₄)2 ↓ + 3H₂O + 3CO₂ ↑
• CaCO₃ + 2HBr → H₂O + CO₂ ↑ + CaBr₂
• CaCO₃ + 2HF → H₂O + CO₂ ↑ + CaF₂
• CaCO₃ + 2HI → H₂O + CO₂ ↑ + CaI₂
• CaCO₃ + H₂S → H₂O + CaS + CO₂ ↑
• CaCO₃ + H₂O + CO₂ → Ca(HCO₃)₂
• CaCO₃ + 2HCOOH → (HCOO)₂Ca + H₂O + CO₂ ↑
• CaCO₃ + 2CH₃COOH → (CH₃COO)₂Ca + H₂O + CO₂ ↑
• CaCO₃ + 2NH₃ → 3H₂O + CaCN₂
• CaCO₃ + SiO₂ → CO₂ + CaSiO₃
• CaCO₃ + Na₂CO₃ + 6SiO₂ → 2CO₂ ↑ + Na₂O.CaO.6SiO₂
• CaCO₃ + Na₂S → Na2CO₃ + CaS
• C + CaCO₃ → CaO + 2CO ↑
• 4C + CaCO₃ → CaC₂ + 3CO ↑
• 2CaCO₃ + O₂ + 2SO₂ → 2CO₂ ↑ + 2CaSO₄ ↓