Nêu cảm nhận của anh/chị về nhân vật cụ Kép. (Trích bài: Hương Cuội - tác giả: Nguyễn Tuân)

“Văn Nguyễn Tuân không phải thứ văn để người nông nổi thưởng thức. Một ngày không xa, khi mà văn chương Việt Nam được người Việt Nam ham chuộng hơn bây giờ, tôi dám chắc những văn phẩm của Nguyễn Tuân sẽ còn có một địa vị xứng đáng hơn nữa”. Nhà phê bình Vũ Ngọc Phan đã từng nhận định như thế khi ông đánh giá về phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân. Quả thực như vậy, trong những sáng tác của mình, Nguyễn Tuân đã thể hiện tài năng ưu việt trong việc khắc hoạ đề tài cũng như nghệ thuật biểu hiện. “Hương cuội” chính là một tác phẩm thành công như thế.

Nhắc đến Nguyễn Tuân là nhắc đến một người nghệ sĩ tài hoa, uyên bác, một người nghệ sĩ một lòng thiết tha với cái đẹp. “Hương cuội” là một truyện ngắn rất thành công của ông, được in trong tập “Vang bóng một thời” (1941) – tập truyện gồm 12 tác phẩm viết về những vẻ đẹp đã qua, nay chỉ còn vang bóng. Truyện kể về nhân vật cụ Kép – một người có niềm đam mê mãnh liệt từ khi còn trẻ hay cả lúc về già, đó là trồng riêng cho mình một vườn cây đầy hoa thơm cỏ quý, đặc biệt là các loại hoa lan. Trong quan điểm của cụ hiện lên cái đẹp của một con người biết nâng niu, trân quý cái đẹp. Chỉ khi thấy mình “đã đủ tư cách” để chơi hoa, cụ mới ươm lấy một vườn lan nhỏ. Cụ Kép là chứng nhân lịch sử, là dấu ấn của thời gian giữa dòng chuyển giao thời đại, vẫn còn giữ lại được trong mình nếp sống lề lối quen thuộc cùng những giá trị tinh thần xưa cũ. Qua hình tượng nhân vật cụ Kép, tác phẩm đã thể hiện thái độ yêu quý, ngợi ca, trân trọng những nét đẹp văn hóa cổ truyền của dân tộc (thú thưởng lan, uống rượu đầy nghệ thuật, giàu giá trị thẩm mĩ, tao nhã của cha ông xưa và những con người tài hoa nghệ sĩ trong nghệ thuật thưởng rượu, bình thơ, những người gìn giữ nét đẹp xưa).

Trong lời kể chuyện của tác giả ở đầu đoạn trích, người đọc không khỏi ấn tượng, cảm phục nhân vật cụ Kép trong lối suy nghĩ cũng như cách hành xử với cái đẹp – ấy là thú chơi hoa. Với cụ, chơi hoa không phải chỉ đem hoa về trồng mà cần phải “ lấy cái chí thành chí tình ra mà đối đãi với giống hoa cỏ không bao giờ biết lên tiếng”. Cũng bởi vậy mà dù rất yêu hoa, khao khát có một khoảnh vườn riêng với hoa thơm, cây cỏ để sớm chiều ra đó tự tình nhưng nghĩ buổi Tây Tàu nhố nhăng làm tiêu hao bao giá trị tinh thần xưa cũ, riêng lo cho thân thế của mình còn chưa xong thì sao dám nghĩ chuyện chơi hoa. Đó là cái suy nghĩ thật đẹp của một con người có nhân cách, hết lòng nâng niu những giá trị tinh thần tốt đẹp.

Hình ảnh cụ Kép càng đẹp hơn trong cách nhà văn Nguyễn Tuân miêu tả tỉ mỉ, chi tiết từng lời nói, hành động của cụ trong các việc làm để sửa soạn cho buổi giao thừa đón Tết. Những chia sẻ của cụ với người bạn đến hỏi về cách thức trồng hoa cho thấy sự am tường tinh tế của cụ về hoa và cả tâm huyết của cụ khi chăm sóc chúng: “Bạch ngọc thì đẹp lắm. Nhưng những giống nhẹ nhàng ấy thì yểu lắm. Chăm như chăm con mọn ấy. Chiều chuộng quá như con cầu tự. Lầm lỡ một chút là chúng đi ngay” . Cụ dặn bõ già cẩn thận xem lửa cho nồi mạch nha, chạy xuống kiểm tra nồi mạch nha, lồng bàn giấy , ngồi xổm xuống nhặt từng viên đá cuội, mỗi lần có một người đụng mạnh vào giò lan đen, cụ lại xuýt xoa “như có người châm kim vào da thịt mình”. Rồi cụ cùng bõ già và con trai quấn kẹo bọc kín lấy đá, nhẹ nhàng đặt vào lồng chậu hoa; cụ cùng các bạn ngồi uống rượu, ngâm thơ trong hương hoa lan toả. Tất cả các chi tiết đều được nhà văn Nguyễn Tuân miêu tả thật công phu để làm nổi bật hình tượng nhân vật cụ Kép với tình yêu và sự trân quý cái đẹp, trân quý những giá trị truyền thống của quê hương, đất nước.

Thành công của truyện ngắn “Hương cuội” không chỉ ở đề tài độc đáo, phản ánh, ca ngợi những giá trị cổ truyền của dân tộc trong bối cảnh xã hội giao thời mà còn ở nghệ thuật kể chuyện mang đậm phong cách Nguyễn Tuân. Cốt truyện nhẹ nhàng, đơn giản, không có những mâu thuẫn, xung đột gay gắt, chỉ xoay quanh việc kể, tả cụ Kép chơi lan, công đoạn chuẩn bị cho Tết và bữa rượu “thạch lan hương” như một nghệ thuật rất phù hợp để thể hiện sự thư thái, thanh thoát trong tâm hồn nhân vật. Không gian, thời gian truyện cũng được tạo dựng để phù hợp với thú chơi tao nhã của người xưa. Không gian được chọn lựa để miêu tả là trong gian nhà nhỏ của cụ Kép, ngôi nhà kiểu xưa – một không gian nhỏ, gần gũi, gắn liền với cuộc sống của bậc nho sĩ xưa. Thời gian là chiều ba mươi Tết đến giao thừa, một khoảnh khắc giao hòa trời đất, năm mới năm cũ, gợi không khí ấm áp, hướng về nguồn cội, phù hợp diễn tả sự tinh tế, thanh tao của người thưởng hoa, ngâm thơ, uống rượu. Đặc biệt, với việc sử dụng ngôi kể thứ ba (người kể toàn tri) giúp Nguyễn Tuân có cái nhìn toàn cảnh về phong tục của một thời đã cũ để có thể miêu tả một cách cụ thể, tỉ mỉ sự công phu, tính chất nghệ thuật của thú thưởng hoa, thưởng rượu, ngâm thơ. Tác giả dùng nhiều từ Hán Việt, cổ kính, giàu giá trị tạo hình phù hợp việc phục dựng không khí cổ xưa, trang trọng, vẻ đẹp của một thời vang bóng. Cách dùng từ, chọn từ công phu, tỉ mỉ, tài hoa để làm nổi bật cái đẹp của thú chơi tao nhã, tính chất nghệ sĩ của con người. Giọng kể chậm rãi, trầm lắng, trang trọng gợi ra bầu không khí cổ kính, cổ xưa, phù hợp với nội dung câu chuyện. Tất cả những đặc sắc nghệ thuật ấy đã góp phần làm nội bật nội dung truyện, tư tưởng, chủ đề truyện cũng nhờ đó mà được khơi sâu, làm rõ.

“Một cuộc thám hiểm thực sự không phải là chỗ cần một vùng đất mới mà là cần một đôi mắt mới”. Quả vậy, đến với một đề tài không mới nhưng tác giả Nguyễn Tuân đã có cách làm mới riêng của mình. Truyện ngắn “Hương cuội” đã trở thành một bài ca về tình yêu quê hương, tình yêu những nét đẹp ngàn đời của dân tộc. Truyện để lại trong lòng người đọc bao xúc cảm về vẻ đẹp của những giá trị cổ truyền, đánh thức trong mỗi người bao suy ngẫm về trách nhiệm, bổn phận của mình với quê hương, đất nước.