Phân tích và đánh giá bài thơ "Củi lửa" của tác giả Dường Kiều Minh

Bài thơ “Củi Lửa” của Dương Kiều Minh là một bản tình ca thiết tha về mẹ, về quê hương và những ký ức tuổi thơ êm đềm, ấm áp. Với ngôn ngữ giản dị, mộc mạc nhưng giàu sức gợi, cùng những hình ảnh thân thuộc, bài thơ đã thành công trong việc khắc họa nỗi nhớ da diết và khao khát trở về cội nguồn của người con xa xứ, qua đó làm nổi bật tình mẫu tử thiêng liêng và vẻ đẹp bình dị của cuộc sống thôn dã.

Về mặt nội dung, bài thơ mở đầu bằng một câu thơ đầy suy tư và day dứt về sự phai nhạt của tuổi trẻ và sự già nua của mẹ: "Đời con dần thưa màu khói / Mẹ già nua như những buổi chiều". Hình ảnh "màu khói" gợi sự mong manh, tan biến của thời gian và tuổi trẻ, đối lập với sự "già nua" của mẹ. Phép so sánh mẹ với "những buổi chiều" không chỉ khắc họa dấu vết của thời gian in hằn trên dáng hình mẹ mà còn gợi sự trầm lắng, dịu buồn của một cuộc đời đã trải qua bao thăng trầm. Hai câu thơ tiếp theo "Lăng lắc tuổi xuân / Lăng lắc niềm thôn dã / Bếp lửa ngày đông..." với điệp ngữ "Lăng lắc" nhấn mạnh sự trôi chảy không ngừng của thời gian, cuốn đi tuổi xuân, mang theo cả những niềm vui, nỗi buồn nơi thôn dã. Đặc biệt, "Bếp lửa ngày đông" hiện lên như một điểm nhấn ấm áp, là biểu tượng cho sự sum vầy, che chở của mẹ trong những ngày lạnh giá, gợi mở không gian hồi ức chính của bài thơ.

Nỗi nhớ quê nhà, nỗi nhớ mẹ được đẩy lên thành khao khát cháy bỏng trong khổ thơ tiếp theo: "Mơ được về bên mẹ". Từ "Mơ" thể hiện sự mong mỏi khôn nguôi, một ước muốn mãnh liệt, vượt lên mọi giới hạn về không gian. Loạt hình ảnh quen thuộc của làng quê hiện về trong tâm trí người con: "Ao xưa, mảnh vườn nhỏ ngày xưa / Bậc thềm dàn dụa trăng mỗi tối / Bên những hoàng hôn loang lổ gò đồi". "Ao xưa", "mảnh vườn nhỏ ngày xưa" gợi nhớ về một không gian thân thuộc, nơi chôn giấu bao kỷ niệm ấu thơ. Hình ảnh "Bậc thềm dàn dụa trăng mỗi tối" mang vẻ đẹp lãng mạn, thơ mộng nhưng cũng chất chứa nỗi cô đơn, trầm mặc khi vắng bóng mẹ. "Hoàng hôn loang lổ gò đồi" là một nét vẽ tả thực về cảnh vật làng quê lúc chiều tà, vừa mang vẻ đẹp hoang sơ, vừa gợi chút buồn man mác. Đặc biệt, "Mùi lá bạch đàn xộc vào giấc ngủ" là một chi tiết đặc trưng, gợi nhớ hương vị thân quen của quê hương, một mùi hương có sức mạnh đưa người con về thẳng với những giấc mơ tuổi thơ. Người con "về yêu mái rạ cuộc đời", thể hiện sự trân trọng những giá trị bình dị, mộc mạc, sự chấp nhận và yêu thương trọn vẹn cuộc sống nơi cội nguồn.

Đỉnh điểm của cảm xúc là những câu thơ cuối cùng: "Một sớm vắng / Ùa lên khói bếp / Về đây củi lửa ngày xưa". Từ "Ùa lên" diễn tả sự bất ngờ, mãnh liệt của ký ức. Khói bếp, "củi lửa ngày xưa" không chỉ là hình ảnh cụ thể mà còn là biểu tượng của sự ấm áp, của tình mẹ, của hơi ấm gia đình và cội nguồn. Khói bếp không chỉ là mùi hương mà còn là mùi của ký ức, mùi của tình thân, đưa người con trở về với những giá trị bền vững nhất.

Về mặt nghệ thuật, bài thơ sử dụng ngôn ngữ gần gũi, giàu hình ảnh, mang đậm chất thôn quê. Biện pháp so sánh ("Mẹ già nua như những buổi chiều") tạo hình ảnh gợi cảm. Điệp ngữ "Lăng lắc" không chỉ nhấn mạnh sự trôi chảy của thời gian mà còn tạo nhịp điệu trầm buồn, day dứt. Các hình ảnh thơ cụ thể, thân thuộc như "màu khói", "bếp lửa ngày đông", "ao xưa", "mảnh vườn nhỏ", "bậc thềm", "lá bạch đàn", "khói bếp", "củi lửa" đã góp phần xây dựng một không gian ký ức rõ nét và sống động. Cách ngắt nhịp và sắp xếp câu chữ linh hoạt, kết hợp câu ngắn, câu dài, tạo nên dòng chảy cảm xúc tự nhiên, phù hợp với dòng hồi tưởng. Đặc biệt, biểu tượng "củi lửa" xuyên suốt bài thơ không chỉ là yếu tố vật chất mà còn là biểu tượng của tình mẹ, hơi ấm gia đình, của cội nguồn và những giá trị bền vững mà con người luôn hướng về.

“Củi Lửa” là một bài thơ giàu cảm xúc, là lời tri ân chân thành của người con dành cho mẹ và quê hương. Bằng sự kết hợp hài hòa giữa nội dung sâu sắc và nghệ thuật tinh tế, Dương Kiều Minh đã tạo nên một tác phẩm chạm đến tâm hồn, gợi nhắc mỗi người về những giá trị thiêng liêng của tình thân và nguồn cội.