phân tích nhân vật anh Chuột trong tác phẩm nghèo của Năm Cao

Đại văn hào Anderen đã từng nói rằng: "Không có câu chuyện cổ tích nào đẹp bằng chính cuộc sống viết ra". Hiện thực cuộc sống được xem là cái nền cho những cảm hứng nghệ thuật chắp cánh và đâm chồi. Chính vì vậy, bức tranh hiện thực cuộc sống, con người trong đoạn trích: "Nghèo" của Nam Cao gây ấn tượng đặc biệt sâu đậm trong lòng độc giả. Truyện không chỉ là bức tranh tái hiện lại chân thực, đầy đủ chân đường cùng của những người nông dân trước cách mạng tháng 8 mà ở đây là gia đình chị Chuột, đó còn là lời tố cáo, phê phán hiện thực xã hội, đồng thời cũng là sự cảm thông, xót thương của Nam Cao với nỗi khổ của con người. Hiện thực xã hội đó được bóc trần qua cảnh anh Chuột tìm đến cái chết.
Đoạn trích trên được trích trong tác phẩm: "Nghèo" -Nam Cao. Truyện hướng tới ngòi bút của những người nông dân thấp cổ bé họng, bị chèn ép, dồn đến đường cùng bởi cái đói trước cách mạng-đây có thể coi là một đề tài không mới, được hầu hết các nhà văn hiện thực khai thác. Nhưng ở Nam Cao có cái gì đó khiến người đọc trăn trở, day dứt mãi không thôi. Phải chăng, chính vì vậy Nam Cao được coi là nhà văn của nghệ thuật vị nhân sinh?
Mở đầu câu chuyện là một câu nói đầy quen thuộc, ám ảnh của làng quê nông thôn trước cách mạng tháng 8: "Bu ơi con đói..". Vẫn là lời than thở ấy khi đây là: "Lần thứ mười, thằng cu bé chạy về đòi ăn" và vẫn là lời quát của chị Chuột với đứa con: "Đã bảo hết cơm rồi, tí nữa ché chún thì ăn chè mà". Khung cảnh tưởng chừng bình thường được Nam Cao khắc họa lại là một bức tranh gam màu tối về cái nghèo-cụ thể là cái đói. Liệu rằng, ngay từ nhan đề của tác phẩm, tác giả đã hé lộ ra chuỗi bi kịch của gia đình chị Chuột nói riêng và người nông dân Việt Nam thuở ấy nói chung? "Cái nghèo" quen thuộc đến nỗi chính Nam Cao phải tự đặt "Nghèo" cho chính tác phẩm của mình.
Sau hàng loạt những lời than đói của thằng cu và lời mắng của chị, "thằng cu không dám đòi ăn nữa, nhưng mặt nhăn nhó, bịu xịu như muốn khóc". Thấy đứa con của mình như vậy, chị Chuột tuy là một người nông dân nghèo khổ nhưng chị cũng là một người mẹ thương con: "Chị Chuột thương hại dịu dàng bảo: Con chạy ra vườn xem chị Gái làm cỏ, lúc nào chè chín bu gọi về ăn.. chóng ngoan rồi bu thương". Cốt truyện trong Nam Cao cứ đơn giản như thế, chỉ là những lời đối thoại bình thường, không kịch tính như cốt truyện của nhà văn cùng thời khác nhưng lại gây hấp dẫn, tò mò sự khám phá của độc giả. Bức tranh hiện thực về cái nghèo một lần nữa được Nam Cao tái hiện.
"Chốc lại nheo nhéo, chốc lại nheo nhéo" -tiếng kêu của cái đói, cái nghèo lặp lại hai lần trong truyện nhưng đó cũng là "tiếng kêu" thực trạng chung của người nông dân trước cách mạng tháng tám, nó đau đớn đến nỗi mà "tư tưởng" ấy đã xuất hiện hàng loạt trong các tác phẩm của các nhà văn. Hàng loạt các chi tiết: "Hai mắt lóng lánh đổ dồn cả vào mấy bát chè màu nâu đục, khói bốc lên nghi ngút"; "Mồm nó nuốt nước bọt ừng ực, mũi nó nở hẳn ra"; "há hốc mồm ra như con chim đợi mẹ mớm mồm" -có thể thấy miếng ăn lúc ấy nó xa vời đến dường nào. Cái "miếng ăn" ấy đã khiến Lão Hạc phải tự kết thúc cuộc đời mình với bả chó, khiến Chí Phèo trở thành con quỷ của làng Vũ Đại, khiến chị Dậu phải nuốt nước mắt vào trong để bán đứa con mới 7 tuổi. Dường như, ranh giới giữa "Miếng ăn" và bản tính con người gần như hơn bao giờ hết. Đâu đây, ta vẫn ám ảnh câu nói: "Tao muốn làm người lương thiện. Ai cho tao lương thiện." (Chí Phèo-Nam Cao)
Bi kịch đến tột điểm của cảm xúc khi: "Mẹ nó đút cho nó một xêu nhỏ nữa. Nó nhắm mắt, duỗi cổ, cố nuốt cho trôi. Nhưng cũng như lần trước, nó lại ọe ra và khóc òa lên". Chị Chuột thương con nhưng bất lực trước số phận, cái nghèo, cái đói: "Chị lấy tay áo lau nước mắt không cầm nổi đã trào ra hai má hõm xanh bủng như con người ngã nước". Và rồi, "món chè" mà chị nói chỉ là cám nâu. Số phận của chị Chuột và biết bao nhân vật khác trong Nam Cao đều đen tối, đen tối đến mức muốn chớp một tia hy vọng nhưng cũng không có, cái khoảnh khắc này của chị giống chị Dậu cuối truyện khi chạy ra bầu trời tối đen trong "Tắt đèn" -nó tối đen như cái tiền đồ chị Dậu vậy? Liệu rằng, chính Nam Cao chưa tìm ra cách giải thoát cho số phận nhân vật mình cũng như chính bản thân ông? Quả là: "Đau đớn thay cho những kiếp sống muốn bay cao nhưng lại bị cơm áo gạo tiền ghì sát đất"
Nam Cao có quan điểm nghệ thuật của mình: "Nghệ thuật không cần là ánh trăng lừa dối, không nên là ánh trăng lừa dối, nghệ thuật phải là tiếng đau khổ kia thoát ra từ kiếp lầm than" Phải chăng, vì vậy mà truyện ngắn của ông luôn mang đậm phong cách dấu ấn?
Trong giấy trắng mực đen ấy của Nam Cao, bức tranh về một xã hội phong kiến thối nát đã được tái hiện một cách chân thực, đầy đủ nhất với nỗi khổ tận cùng của người nông dân qua đoạn trích "Nghèo". Nam Cao quả là đã "khơi những nguồn chưa ai khơi, sáng tạo những gì chưa ai có"