Sự dịch chuyển ngôi kể và điểm nhìn văn bản Nỗi buồn chiến tranh

Sự dịch chuyển ngôi kể

Trong tác phẩm, Bảo Ninh không giữ cố định một ngôi kể duy nhất mà luân phiên thay đổi giữa ngôi thứ nhất và ngôi thứ ba.

Có lúc ngôi thứ nhất: Kiên trực tiếp kể lại cuộc đời mình, giọng điệu đầy cảm xúc, phơi bày những suy nghĩ, ám ảnh sâu kín.

Có lúc ngôi thứ ba: người kể chuyện đứng bên ngoài quan sát, thuật lại đời Kiên với giọng điệu khách quan hơn.

Ngoài ra, cuối tác phẩm xuất hiện “người chép lại bản thảo” – một giọng kể ẩn danh, khiến câu chuyện có thêm một lớp người kể nữa, làm mờ ranh giới hư cấu và hiện thực.

→ Việc dịch chuyển ngôi kể giúp câu chuyện vừa mang tính tự truyện, vừa có sự khái quát của tiểu thuyết, tạo cảm giác đa chiều và chân thực.

2. Sự luân chuyển điểm nhìn

Điểm nhìn của Kiên: trung tâm, xuyên suốt toàn bộ tác phẩm. Mọi sự kiện, kí ức chiến tranh, tình yêu, nỗi đau đều được phản ánh qua tâm hồn Kiên – một con người sống sót nhưng luôn bị ám ảnh.

Điểm nhìn bên ngoài (ngôi ba): mở rộng biên độ phản ánh, đưa người đọc thoát khỏi cái nhìn chủ quan của Kiên để tiếp cận hiện thực ở góc độ khách quan hơn.

Điểm nhìn trong – ngoài đan xen: nhiều khi, trong một đoạn văn ngắn, điểm nhìn thay đổi liên tục từ giấc mơ – hồi ức – hiện tại, khiến cấu trúc truyện phi tuyến tính, phù hợp với dòng ý thức rối loạn của người kể.

→ Sự luân chuyển điểm nhìn thể hiện trạng thái tâm lí phức tạp của con người sau chiến tranh: hiện thực và kí ức luôn hòa trộn, ám ảnh quá khứ không thể tách rời hiện tại.

3. Ý nghĩa nghệ thuật

Tạo nên cấu trúc dòng ý thức, mới mẻ so với lối kể tuyến tính truyền thống.

Thể hiện sâu sắc bi kịch tinh thần của con người sau chiến tranh – những ám ảnh không bao giờ dứt.

Khẳng định sự cách tân của Bảo Ninh: đưa tiểu thuyết Việt Nam tiếp cận gần hơn với văn học hiện đại thế giới.