Đỗ Trung Lai là một nhà thơ nổi tiếng của Việt Nam, ông đã để lại cho đời nhiều tác phẩm hay và ý nghĩa trong đó có bài thơ "Mẹ". Bài thơ Mẹ được sáng tác năm 1992, in trong tập thơ "Lời thì thầm từ đá", NXB Hội Nhà văn 1997. Bài thơ viết về hình ảnh người mẹ già neo đơn, sống cô độc giữa cuộc đời. Qua đó thể hiện tình cảm yêu thương, kính trọng của người con đối với mẹ.
Mở đầu bài thơ là hình ảnh người mẹ già đang ngồi nhặt rau bên giếng nước:
"Mẹ ngồi hái rau bên giếng nước
Trong nắng trưa sao màu xanh mẹ nhặt?"
Hình ảnh người mẹ xuất hiện thật giản dị, mộc mạc nhưng cũng không kém phần tần tảo, chịu khó. Người mẹ đang ngồi nhặt rau để chuẩn bị bữa cơm cho gia đình. Công việc tưởng chừng như đơn giản nhưng lại đòi hỏi sự tỉ mỉ, cẩn thận. Màu xanh của rau trong nắng trưa trở nên lung linh, huyền ảo, như hòa quyện vào tâm hồn của người mẹ. Đó là màu xanh của hy vọng, của niềm tin, của những ước mơ mà người mẹ muốn gửi gắm đến các con.
Tiếp theo là hình ảnh người mẹ đang đứng chờ chồng đi làm về:
"Chờ cha mãi vẫn chưa về tới
Bếp lạnh tro tàn rải trắng sân."
Người mẹ đứng chờ chồng trong cái nắng gay gắt của buổi trưa hè. Nắng chiếu xuống khiến mái tóc bạc của mẹ trở nên trắng xóa. Mái tóc ấy như tượng trưng cho tuổi tác, cho thời gian đang trôi qua nhanh chóng. Người mẹ đứng chờ chồng trong vô vọng, trong nỗi nhớ mong khắc khoải. Bếp lửa nguội tanh, tro tàn bay lả tả trên sân, như gợi lên sự lạnh lẽo, trống vắng của căn nhà.
Cuối cùng là hình ảnh người mẹ đang nằm ngủ trên chiếc võng:
"Mẹ nằm ngủ chiều nay
Trong gió nhẹ reo tươi
Như cánh diều tuổi thơ."
Người mẹ nằm ngủ trên chiếc võng, dưới bóng cây mát rượi. Gió thổi nhè nhẹ, đưa võng đung đưa, tạo nên âm thanh êm ái, ru mẹ vào giấc ngủ say. Hình ảnh người mẹ lúc này giống như một đứa trẻ thơ, ngây thơ, vô tư. Như cánh diều tuổi thơ, người mẹ đang bay bổng trong những kỉ niệm đẹp đẽ của quá khứ.
Bài thơ sử dụng ngôn ngữ giản dị, gần gũi, dễ hiểu. Hình ảnh thơ giàu sức gợi, mang tính biểu tượng cao. Nhịp thơ chậm rãi, tha thiết, phù hợp với nội dung trữ tình của bài thơ.
Qua bài thơ "Mẹ", Đỗ Trung Lai đã thể hiện tình cảm yêu thương, kính trọng sâu sắc của mình dành cho mẹ. Ông trân trọng vẻ đẹp lao động cần cù, nhẫn nại của người mẹ. Đồng thời, ông cũng bày tỏ nỗi xót xa trước cảnh già nua, cô đơn của mẹ. Bài thơ là lời nhắc nhở mỗi chúng ta hãy biết yêu thương, quan tâm đến mẹ khi còn có thể.