phân tích nhan đề thu ẩm

Nguyễn Khuyến là một nhà thơ tiêu biểu của nền thi ca thời kỳ cuối thế kỷ XVIII và đầu thế kỷ XIX. Ông có rất nhiều bài thơ hay để lại nhiều ấn tượng sâu sắc với người đọc.
Bài thơ Thu Ẩm thể hiện rõ tâm trạng của tác giả khi một mình uống rượu trong không gian mùa thu. Nhan đề “Thu ẩm” được tách từ 2 chữ đầu của hai vế trong câu đối mà Nguyễn Khuyến đặt ở hai cột của bàn thờ: “Thudục song tiền nhất chén ấm”. Trong đó, “thu ẩm” nghĩa là uống rượu mùa thu. Bài thơ nói đến thú uống rượu của tác giả trong không gian mùa thu nhưng cũng chính là để nói về cuộc sống thanh bạch của ông.
“Năm gian nhà cỏ thấp le te,
Ngõ tối đêm sâu đóm lập loè.”
Hai câu thơ mở ra trước mắt chúng ta một không gian cũ kĩ, xưa cũ và mang đậm nét dân dã. Đó là hình ảnh của ngôi nhà năm gian với mái lợp bằng rơm rạ. Ngôi nhà ấy nằm trong một con ngõ nhỏ tối tăm, phải thắp sáng lên bằng những ánh sáng lập lòe của đom đóm. Đây là một cuộc sống hoàn toàn trái ngược với cuộc sống xa hoa nơi quan trường.
“Lưng giậu phất phơ màu khói nhạt,
Làn ao lóng lánh bóng trăng loe.”
Không gian của làng quê nghèo càng trở nên rõ ràng hơn với hình ảnh của làn nước ao trong vắt, có thể nhìn thấy cả bóng trăng. Bóng trăng in xuống mặt nước chẳng khác nào một chiếc lồng đèn treo lơ lửng giữa trời. Không gian yên tĩnh đến mức làm cho mọi thứ như ngưng đọng lại, ngay cả tiếng cá đớp động cũng nghe rất rõ. Tất cả cảnh vật đều gợi lên sự trầm lắng, u uất trong tâm hồn của tác giả.
“Da trời ai nhuộm mà xanh ngắt
Mắt lão không vầy cũng đỏ hoe.”
Câu hỏi tu từ “da trời ai nhuộm mà xanh ngắt” đã bộc lộ rõ nỗi lòng của tác giả. Câu hỏi này vừa như một lời trách móc tạo hóa, vừa như một lời khẳng định rằng chỉ có thiên nhiên mới làm được điều đó. Trời càng xanh thì càng gợi lên cảm giác buồn bã, trống vắng. Mắt của ông lão cũng vậy, nếu không vì rượu thì chắc chắn cũng sẽ rơi lệ vì sầu muộn.
Bài thơ “Thu ẩm” đã khắc họa thành công khung cảnh mùa thu và qua đó thể hiện tình yêu thiên nhiên, đất nước và tâm trạng thời thế của nhà thơ Nguyễn Khuyến.