Trong tác phẩm Tháng Ba - Rét nàng Bân, nhà văn Vũ Bằng viết: ...Nhưng đến tháng ba thì trời đất quả là kỳ ảo. Bảo rằng tháng ấy còn rét, không đúng, mà bảo hết rét rồi cũng không đúng nữa. Trời trong...

Bích nhi

Trong đoạn trích từ tùy bút "Tháng Ba - Rét nàng Bân" của Vũ Bằng, yếu tố tự sự và trữ tình hòa quyện nhuần nhuyễn để tạo nên một bức tranh vừa hiện thực, vừa lãng mạn về cảnh sắc thiên nhiên tháng ba miền Bắc. Nhà văn sử dụng những yếu tố tự sự để miêu tả chi tiết về sự biến đổi của thời tiết, nhưng đồng thời lại khéo léo lồng ghép vào đó những cảm xúc riêng tư và những liên tưởng trữ tình, giàu chất thơ. Ta có thể phân tích sự kết hợp này qua các phương diện sau:

Yếu tố tự sự trong đoạn trích được thể hiện rõ qua cách nhà văn miêu tả chi tiết sự chuyển biến của thời tiết và cảnh vật. Đoạn văn mở đầu bằng việc tác giả kể lại cảm giác về tiết trời tháng ba miền Bắc với sự chuyển đổi tinh tế giữa rét và ấm:

“Bảo rằng tháng ấy còn rét, không đúng, mà bảo hết rét rồi cũng không đúng nữa.”

Nhà văn tiếp tục kể lại hình ảnh mây trời, cây cối, và cảm giác khi tác giả bước ra ngoài, cảm nhận cái mát mẻ của đất, sương trên cỏ, tiếng chim hót, và những ánh sáng mềm mại của buổi sáng tháng ba. Mọi chi tiết về không gian, thời gian được mô tả cụ thể và sinh động, làm nổi bật vẻ đẹp tự nhiên của đất trời trong khoảnh khắc giao mùa.

Các yếu tố tự sự giúp đoạn văn có cấu trúc mạch lạc, rõ ràng và cung cấp cho người đọc một bối cảnh hiện thực để từ đó có thể tiếp cận và cảm nhận.

Cùng với sự miêu tả chân thực, Vũ Bằng còn lồng ghép vào đó những cảm xúc, tình cảm và sự rung động trước thiên nhiên. Đây chính là yếu tố trữ tình trong đoạn trích. Cảm xúc của tác giả không chỉ đơn thuần là sự ngạc nhiên trước những thay đổi của thời tiết, mà còn là niềm yêu mến, trân trọng đối với cái rét bất chợt và cảnh sắc tháng ba:

“Cái tháng Ba ở Bắc có những ngày huyền ảo như thế đấy.”

Nhà văn không chỉ miêu tả cảnh vật mà còn so sánh tháng ba với “một cô gái có sắc đẹp nghiêng thành nghiêng nước”. Phép ví von này làm nổi bật sự duyên dáng, quyến rũ của tháng ba, và từ đó nhà văn lồng vào những suy tư cá nhân, gợi lên hình ảnh một mùa tháng ba như một cô gái đẹp, biết cách "làm nũng" và được yêu chiều:

“Người Bắc đối với tháng Ba cũng vậy: yêu cái nắng ấm của tháng Ba nhưng cũng yêu cái rét đột ngột của tháng Ba.”

Qua đó, tác giả không chỉ miêu tả hiện thực mà còn biểu lộ một tình yêu sâu đậm dành cho quê hương, mùa màng, thời tiết. Những cảm xúc này là nét đặc trưng của yếu tố trữ tình trong tùy bút.

Sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình giúp tạo nên một bức tranh thiên nhiên vừa cụ thể, rõ ràng, vừa mềm mại, giàu cảm xúc. Nhà văn không chỉ kể lại những sự kiện và biến đổi của thiên nhiên mà còn lồng ghép những liên tưởng, suy tư cá nhân, làm tăng tính thẩm mỹ và sự lãng mạn của đoạn văn. Cái rét trong tháng ba không chỉ là hiện thực thời tiết mà còn trở thành một phần của ký ức, của sự yêu mến, khiến người đọc cảm thấy gần gũi và thấm thía.

Cuối đoạn trích, nhà văn thể hiện cảm xúc lãng mạn và sự tưởng tượng phong phú khi miêu tả cái rét tháng ba:

“Tôi không muốn tin rằng cái rét tháng Ba có thể làm cho ‘bà già chết cóng’. Tôi chỉ thích nghĩ rằng cái rét đôi khi bất ưng trở về với tháng Ba là một cái rét thơ mộng, cái rét của một trời đầy hương và ngát hoa...”

Ở đây, cái rét không còn là một hiện tượng tự nhiên khắc nghiệt mà trở thành một hình ảnh thơ mộng, đầy quyến rũ trong mắt tác giả. Cách nhìn này là kết quả của sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình, làm nổi bật tâm hồn lãng mạn của nhà văn và sự rung động trước thiên nhiên.

Trong đoạn trích "Tháng Ba - Rét nàng Bân", Vũ Bằng đã thành công trong việc kết hợp hài hòa giữa yếu tố tự sự và trữ tình. Cách miêu tả thiên nhiên cụ thể, sinh động được lồng ghép với cảm xúc, suy tư cá nhân, tạo nên một bức tranh thiên nhiên giàu cảm xúc và lãng mạn. Sự kết hợp này không chỉ giúp người đọc hình dung được cảnh sắc thiên nhiên mà còn cảm nhận được tình yêu và sự rung động sâu sắc của tác giả trước vẻ đẹp của tháng ba miền Bắc.