Phan Bội Châu là một trong những chí sĩ cách mạng đầu tiên của Việt Nam. Ông đã từng sang Nhật Bản và Trung Quốc để tìm đường cứu nước. Bài thơ Ái quốc được sáng tác vào thời điểm đất nước đang gặp nhiều khó khăn, nhân dân chịu cảnh áp bức, bóc lột nặng nề. Bài thơ thể hiện tinh thần yêu nước nồng nàn, ý chí kiên cường, bất khuất của Phan Bội Châu.
Bài thơ bắt đầu bằng lời khẳng định tình yêu nước cháy bỏng của tác giả: “Nay ta hát một thiên ái quốc/ Yêu gì hơn yêu nước nhà ta”. Tình yêu nước là tình cảm thiêng liêng, cao quý nhất của mỗi con người. Nó là động lực to lớn giúp chúng ta vượt qua mọi khó khăn, thử thách để giành độc lập, tự do cho Tổ quốc.
Tiếp theo, tác giả nêu lên những giá trị văn hóa, lịch sử của đất nước: “Trang nghiêm bốn mặt sơn hà/ Ông cha để lại cho ta lọ vàng”. Lọ vàng là biểu tượng của sự giàu có, phú quý. Nó cũng là biểu tượng của nền văn minh lúa nước của dân tộc Việt Nam. Tác giả muốn nhắc nhở mọi người hãy trân trọng những giá trị văn hóa, lịch sử của đất nước, gìn giữ và phát huy những giá trị đó.
Sau đó, tác giả nêu lên những khó khăn, gian khổ mà nhân dân ta đang phải gánh chịu: “Trải mấy lớp tiền vương dựng mở/ Bốn ngàn năm giãi gió dầm mưa biết bao công của người xưa”. Những khó khăn, gian khổ đó là do kẻ thù gây ra. Chúng đã xâm lược nước ta, cướp đi độc lập, tự do của dân tộc ta.
Cuối cùng, tác giả kêu gọi mọi người đoàn kết, chung sức đấu tranh giành độc lập, tự do cho Tổ quốc: “Rắp những mong cơ nghiệp dài lâu/ Giống khôn há phải đàn trâu, giang sơn nỡ để người đâu vẫy vùng! Hai mươi triệu dân cùng, của hết, bốn mươi năm nước mất, quyền không. Thương ôi! Công nghiệp tổ tông, nước tanh máu đỏ, non chồng thịt cao! Non nước ấy biết bao máu mủ, nỡ nào đem nuôi lũ sài lang? Cờ ba sắc xứ Đông Dương, trông càng thêm nhục, nói càng thêm đau! Nhục vì nước, mà đau người trước, nông nỗi này, non nước cũng oan. Hồn ơi! Về với giang sơn, muôn người muôn tiếng hát ran câu này: Hợp muôn sức ra tay Quang Phục, quyết có phen rửa nhục báo thù... Mấy câu Ái quốc reo hò. Chữ Đồng Tâm ấy phải cho một lòng”.
Bài thơ thể hiện tinh thần yêu nước nồng nàn, ý chí kiên cường, bất khuất của Phan Bội Châu. Ông kêu gọi mọi người đoàn kết, chung sức đấu tranh giành độc lập, tự do cho Tổ quốc. Bài thơ đã khơi dậy tinh thần yêu nước của nhân dân ta, góp phần cổ vũ phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc.