phân tích ngôn ngữ trong bài thơ "em bé trong mùi củi khô" của Bình Nguyên Trang

Nguyen Ha Ngoc Anh Bài thơ “Em bé trong mùi củi khô” của Bình Nguyên Trang sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh và cảm xúc, tạo nên một không gian vừa thân thuộc, vừa sâu lắng, gợi nhiều suy tư. Dưới đây là phân tích về ngôn ngữ của bài thơ: 1. Hình ảnh chân thực, mộc mạc: Ngôn ngữ trong bài thơ được xây dựng từ những hình ảnh rất đỗi đời thường và giản dị như “mùi củi khô,” “mái bếp lụp xụp,” hay “bóng mẹ liêu xiêu.” Những chi tiết này không chỉ phản ánh cuộc sống làng quê nghèo khó mà còn mang lại cảm giác ấm áp, gần gũi với người đọc. Cách sử dụng hình ảnh bình dị giúp bài thơ dễ dàng chạm vào ký ức của những ai từng trải qua tuổi thơ ở những vùng quê nghèo khó. 2. Âm thanh và mùi vị gợi cảm xúc: “Mùi củi khô” là yếu tố trung tâm trong bài thơ, không chỉ là một mùi hương đơn thuần mà còn gợi lên cả một không gian sống – căn bếp cũ, những bữa cơm nghèo, và hình ảnh người mẹ tảo tần. Mùi hương này chứa đựng sự thân quen, là ký ức không phai mờ về tuổi thơ của tác giả và có lẽ cũng là của rất nhiều người khác. Cách sử dụng từ “mùi” ở đây không chỉ đánh thức giác quan, mà còn gợi lên cảm xúc sâu lắng về nỗi nhớ nhà, nhớ mẹ. 3. Ngôn ngữ giàu cảm xúc và giàu chất thơ: Bài thơ không cần những ngôn từ cầu kỳ, mà lại rất trữ tình, gần gũi. Tác giả dùng các câu ngắn, súc tích nhưng ẩn chứa nhiều tầng nghĩa. Câu chữ mộc mạc, nhưng lại toát lên nỗi buồn man mác, lặng lẽ. Sự tiết chế trong việc sử dụng từ ngữ cũng tạo nên cảm giác trầm lắng, sâu lắng cho bài thơ. 4. Biện pháp tu từ: • So sánh: Tác giả sử dụng các hình ảnh so sánh nhẹ nhàng như “bóng mẹ liêu xiêu như chiếc lá cuối mùa” để diễn tả sự mệt mỏi, gánh nặng trên vai người mẹ, đồng thời tạo nên một cảm giác buồn bã, mong manh. Hình ảnh này không chỉ gợi nỗi cô đơn mà còn biểu hiện tình yêu thương dành cho người mẹ tần tảo. • Ẩn dụ: “Mùi củi khô” trong bài thơ là một ẩn dụ cho tuổi thơ, cho sự khó khăn nhưng đầy yêu thương, gắn liền với những ký ức về mẹ, về gia đình. Nó trở thành biểu tượng của một giai đoạn sống trong cuộc đời, khi con người ta còn trong vòng tay mẹ, bên bếp lửa gia đình. 5. Nhịp điệu chậm rãi, đều đặn: Cách dùng ngôn ngữ với nhịp thơ chậm, nhẹ nhàng phản ánh sự bình lặng của cuộc sống làng quê, nơi mọi thứ dường như trôi chậm lại. Nhịp thơ này góp phần tạo nên không khí trầm lắng, phù hợp với cảm xúc hoài niệm và sự bình yên của tuổi thơ. 6. Từ ngữ thể hiện tình cảm gia đình: Tình cảm gia đình được thể hiện qua những từ ngữ gần gũi, ấm áp. Hình ảnh người mẹ xuất hiện trong bài với bóng dáng tảo tần, mệt mỏi nhưng đầy yêu thương, là biểu tượng của sự hy sinh. Những hình ảnh này không chỉ làm bài thơ thêm phần cảm động mà còn tạo nên mối liên kết giữa người đọc với cảm xúc của nhân vật trong bài. Kết luận: Ngôn ngữ trong bài thơ “Em bé trong mùi củi khô” của Bình Nguyên Trang tuy mộc mạc nhưng rất giàu hình ảnh và cảm xúc, thể hiện rõ nét tình cảm gia đình, những ký ức về tuổi thơ và sự trăn trở về thời gian đã qua. Những từ ngữ, hình ảnh quen thuộc được chọn lọc kỹ lưỡng không chỉ giúp tái hiện cuộc sống đơn sơ mà còn tạo nên sức hút cảm xúc mạnh mẽ, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.