(Lược dẫn: Con Mực là con chó có nhiều tật xấu. Người ta đã định giết thịt nó, nhưng vì nhiều lí do nên ngày xử con Mực liên tục bị hoãn lại. Cuối cùng, người ta quyết định sẽ giết con Mực để mừng ngườ...

Hanh Lo Phân tích chủ đề và nghệ thuật xây dựng tình huống trong truyện ngắn "Cái chết của con Mực" của Nam Cao Nam Cao, một trong những nhà văn hiện thực xuất sắc của văn học Việt Nam, luôn biết cách khai thác sâu sắc những xung đột tâm lý và tình huống đời thường để lột tả số phận con người. Trong truyện ngắn "Cái chết của con Mực", Nam Cao không chỉ phản ánh một tình huống đơn giản về việc giết một con chó, mà còn khắc họa rõ nét sự xung đột nội tâm của con người trong những hoàn cảnh đau đớn và khó xử. Qua đó, ông gửi gắm những thông điệp sâu sắc về đạo đức, tình cảm và nhân tính. Chủ đề chính của tác phẩm xoay quanh sự dằn vặt, đau khổ của Du khi phải đối mặt với quyết định giết con Mực, con chó của mình. Dưới lớp vỏ của một câu chuyện đơn giản về việc con người phải loại bỏ con vật, Nam Cao đã đặt ra câu hỏi về giá trị của sự sống và sự tương tác giữa con người và loài vật. Tác phẩm bộc lộ nỗi đau về sự mất mát và tình yêu thương giữa con người với vật nuôi – những sinh vật vô tri, nhưng lại mang đến cho con người nhiều cảm xúc và kỷ niệm. Du phải đấu tranh với chính mình, giữa lý trí và tình cảm, giữa việc phải giết con chó vì nghĩa vụ với gia đình và sự thương cảm, gắn bó sâu sắc với nó. Nghệ thuật xây dựng tình huống trong tác phẩm vô cùng đặc sắc. Nam Cao đã chọn một tình huống "ngột ngạt", tạo ra một bối cảnh đầy kịch tính khi Du phải tham gia vào quá trình giết con Mực. Câu chuyện diễn ra ban đêm, với tiếng kêu rên rỉ của con vật, không gian lạnh lẽo và u ám càng làm tăng thêm sự căng thẳng và cảm giác khủng hoảng của nhân vật. Du đã có lúc quyết tâm giết con Mực, nhưng ngay khi đối diện với cái chết của con vật, sự hoảng sợ và lòng thương cảm của anh bùng lên mạnh mẽ. Điều này thể hiện sâu sắc sự xung đột nội tâm của Du, qua đó Nam Cao khắc họa rõ nét tính nhân đạo trong tác phẩm của mình. Nam Cao cũng rất tài tình trong việc miêu tả tâm lý nhân vật. Du không chỉ là người hành động mà còn là nhân vật phản ánh những nỗi đau sâu kín, sự day dứt mà con người phải đối mặt khi phải lựa chọn giữa nghĩa vụ và tình cảm. Cái chết của con Mực không chỉ đơn thuần là một sự kiện, mà là biểu tượng cho sự mất mát, đau đớn khi con người phải dồn nén tình cảm và từ bỏ những gì mình yêu thương. Bên cạnh đó, ngôn ngữ miêu tả của Nam Cao cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng tình huống. Những từ ngữ như "trợn lên", "mềm ra", "ươn ướt" đã tạo nên hình ảnh sinh động và ám ảnh về con Mực trong giây phút cuối cùng. Qua đó, nhà văn khơi dậy trong lòng người đọc cảm giác xót xa, ám ảnh trước cái chết của con vật vô tri nhưng cũng đầy cảm xúc. Tổng kết, Nam Cao đã thành công trong việc xây dựng một tình huống đời thường nhưng lại mang tính nhân bản sâu sắc. Qua "Cái chết của con Mực", nhà văn không chỉ đặt ra vấn đề về tình cảm của con người đối với vật nuôi, mà còn lột tả rõ nét sự đấu tranh nội tâm và sự mất mát mà con người phải chịu đựng trong cuộc sống. Tác phẩm là minh chứng cho tài năng của Nam Cao trong việc khắc họa tâm lý nhân vật và xây dựng tình huống đặc sắc, tạo nên sức hấp dẫn và giá trị nhân văn sâu sắc cho câu chuyện.