Nam Cao là nhà văn hiện thực xuất sắc với những sáng tác để lại dấu ấn khó phai trong lòng người đọc. Tác phẩm "Một bữa no" là câu chuyện xoay quanh cuộc đời nghèo khổ, bất hạnh của bà cụ và sự đồng cảm của họ đối với nhau. Câu chuyện đã phản ánh chân thực xã hội Việt Nam trước cách mạng tháng Tám.
Câu chuyện bắt đầu bằng hình ảnh của một bà lão đói khát, ngồi chờ đợi con trai trở về từ công việc làm thuê. Bà lão đã phải chịu đựng cơn đói suốt ba ngày liền mà không có gì ăn. Khi con trai đi làm về muộn, bà lão vội vàng chạy ra đón và hỏi xem anh ta có được ăn gì ở nhà chủ hay không. Anh ta trả lời rằng chỉ được cho ăn cháo cám, nhưng vì quá đói nên bà lão đã xin phần cháo cám đó. Sau khi ăn xong, bà lão cảm thấy như mình đang chết dần chết mòn.
Tác giả đã sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc để miêu tả cảnh tượng đau thương này. Hình ảnh bà lão già nua, gầy gò, ngồi bên cạnh nồi cháo cám, cố gắng gượng dậy để ăn từng miếng nhỏ, khiến người đọc không khỏi xót xa. Tác giả cũng thể hiện rõ sự đồng cảm giữa hai nhân vật chính - bà lão và người con trai. Người con trai tuy có vẻ lạnh lùng, vô tâm, nhưng sâu thẳm trong trái tim anh ta vẫn còn chút tình yêu thương dành cho mẹ. Anh ta biết mẹ đang đói, nên dù bản thân cũng chẳng khá giả gì hơn, anh ta vẫn chia sẻ phần cơm ít ỏi của mình cho mẹ.
Tuy nhiên, điều đáng chú ý nhất trong câu chuyện này là thông điệp mà tác giả muốn truyền tải. Đó là thông điệp về sự bất công xã hội, về nỗi khổ cực của những người dân nghèo trong xã hội cũ. Bà lão trong câu chuyện là đại diện cho hàng triệu người nông dân Việt Nam thời bấy giờ, sống trong cảnh nghèo đói, bần cùng, bị bóc lột đến tận xương tủy. Họ phải chịu đựng những áp bức, bất công, không có quyền tự do, hạnh phúc.
Thông qua câu chuyện "Một bữa no", Nam Cao đã lên án mạnh mẽ chế độ phong kiến thối nát, tàn bạo, đã đẩy người dân vào cảnh khốn cùng. Đồng thời, ông cũng thể hiện niềm tin vào sức mạnh của tình yêu thương, sự đồng cảm giữa con người với con người. Dù trong hoàn cảnh nào, con người vẫn luôn giữ được những giá trị tốt đẹp, nhân ái.
"Một bữa no" là một truyện ngắn xuất sắc của Nam Cao, mang đậm chất hiện thực và nhân đạo. Truyện đã để lại trong lòng người đọc nhiều suy ngẫm về số phận con người trong xã hội cũ.