Nam Cao là một trong những cây bút hiện thực xuất sắc nhất của nền văn học Việt Nam đầu thế kỉ XX. Tác phẩm của ông lột tả chân thực xã hội phong kiến thối nát, đồng thời thể hiện tấm lòng nhân đạo sâu sắc đối với những kiếp người khốn khổ trong xã hội. Lão Hạc là một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông. Đoạn trích đã khắc họa thành công nhân vật lão Hạc, một người nông dân nghèo khổ, bất hạnh nhưng sống giàu tình yêu thương.
Lão Hạc là một người nông dân nghèo khổ, cô đơn, bất hạnh. Vợ mất sớm, lão dồn hết tình yêu thương cho đứa con trai duy nhất. Nhưng vì hoàn cảnh nghèo khó, lão không đủ tiền cho con trai cưới vợ. Con trai phẫn chí bỏ đi đồn điền cao su. Lão sống thui thủi một mình trong nỗi cô đơn, buồn tủi. Cuộc sống ngày càng túng thiếu khiến lão phải bán đi cậu Vàng - kỷ vật thiêng liêng của con trai để lại. Cuối cùng, lão chọn cái chết để giữ trọn vẹn mảnh vườn cho con trai. Cái chết của lão Hạc chính là sự khẳng định cho tình phụ tử thiêng liêng.
Bên cạnh đó, lão Hạc còn là một người nông dân hiền lành, chất phác, giàu lòng tự trọng. Dù cuộc sống vô cùng khó khăn, lão vẫn quyết không nhận bất kỳ sự giúp đỡ nào từ ông giáo. Thậm chí, lão còn gửi ông giáo tiền để lo ma chay cho mình. Điều này thể hiện rõ nét tính cách lương thiện, trung thực của lão Hạc.
Nhân vật lão Hạc được xây dựng bằng nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế. Nhà văn đã đặt nhân vật vào nhiều mối quan hệ: giữa lão Hạc và cậu Vàng, giữa lão Hạc và con trai, giữa lão Hạc và ông giáo,... Từ đó, khám phá chiều sâu tâm hồn nhân vật. Ngôn ngữ truyện giản dị, mộc mạc, gần gũi với lời ăn tiếng nói hàng ngày. Kết cấu truyện chặt chẽ, hợp lý. Các chi tiết được sắp xếp khéo léo, tạo nên sức hấp dẫn cho câu chuyện.
Qua nhân vật lão Hạc, Nam Cao đã thể hiện tấm lòng nhân đạo sâu sắc. Ông trân trọng, ngợi ca vẻ đẹp tâm hồn của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Đồng thời, ông cũng lên án xã hội phong kiến tàn bạo đã đẩy con người vào bước đường cùng.
Tóm lại, nhân vật lão Hạc là một nhân vật điển hình cho số phận bi thảm của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Lão Hạc là một người cha yêu thương con hết mực, một người nông dân hiền lành, chất phác, giàu lòng tự trọng. Nhân vật đã để lại trong lòng người đọc niềm xót xa, cảm thông sâu sắc.