Nguyễn Khải là một nhà văn nổi tiếng với những tác phẩm mang đậm chất hiện thực, phản ánh chân thực cuộc sống xã hội Việt Nam thời kỳ đổi mới. Trong số các tác phẩm của ông, truyện ngắn "Đời Kổ" được coi là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất, thể hiện rõ nét quan điểm sáng tạo và phong cách viết của Nguyễn Khải.
Truyện ngắn "Đời Kổ" kể về cuộc đời của nhân vật chính tên là Đời. Đời sinh ra đã phải chịu đựng nhiều khó khăn, bất hạnh. Từ khi còn nhỏ, anh ta đã bị cha mẹ bỏ rơi, phải sống lang thang, kiếm ăn bằng nghề đánh giày. Lớn lên, Đời cũng không có cơ hội học hành, chỉ biết làm việc lao động chân tay nặng nhọc để kiếm sống. Cuộc sống của Đời luôn đầy rẫy những gian nan, thử thách. Anh ta phải đối mặt với sự khinh bỉ, ghẻ lạnh của người đời, phải chịu đựng những trận đòn roi vô cớ từ những kẻ mạnh hơn mình. Tuy nhiên, dù gặp phải bao nhiêu khó khăn, thử thách, Đời vẫn giữ vững niềm tin vào cuộc sống, vào tương lai tươi sáng. Anh ta luôn cố gắng vươn lên, vượt qua mọi trở ngại để tìm kiếm hạnh phúc cho bản thân.
Về nội dung, "Đời Kổ" là một câu chuyện buồn nhưng cũng đầy ý nghĩa. Truyện đã phản ánh chân thực cuộc sống của những con người nghèo khổ, bất hạnh trong xã hội cũ. Họ phải chịu đựng nhiều thiệt thòi, bất công, nhưng vẫn giữ vững tinh thần lạc quan, yêu đời. Đồng thời, truyện cũng thể hiện khát vọng vươn lên, thoát khỏi cảnh bần cùng của con người.
Về nghệ thuật, "Đời Kổ" được xây dựng theo lối tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm. Tác giả đã sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, gần gũi với đời sống thường ngày để khắc họa chân dung nhân vật và khung cảnh thiên nhiên. Bên cạnh đó, tác giả cũng sử dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ,... để tăng sức gợi hình, gợi cảm cho lời văn.
Nhìn chung, "Đời Kổ" là một truyện ngắn hay, giàu giá trị nhân đạo. Truyện đã góp phần khẳng định tài năng và tâm huyết của Nguyễn Khải trong việc phản ánh hiện thực xã hội và con người Việt Nam.