Vịnh Hạ Long là một vịnh nhỏ thuộc phần bờ tây vịnh Bắc Bộ tại khu vực biển Đông Bắc Việt Nam, bao gồm vùng biển đảo của thành phố Hạ Long thuộc tỉnh Quảng Ninh. Đây là trung tâm của một khu vực rộng lớn có những yếu tố tương đồng về địa chất, cảnh quan, khí hậu và văn hóa, đó là vịnh Bái Tử Long phía Đông Bắc và quần đảo Cát Bà với vịnh Cát Bà và vịnh Lan Hạ phía Tây Nam. Vịnh Hạ Long giới hạn trong diện tích khoảng 1.553km² bao gồm 1.960 hòn đảo lớn nhỏ, phần lớn là đảo đá vôi.
Trong đó, vùng lõi của vịnh Hạ Long được thế giới công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới lần đầu tiên vào năm 1994 nhờ những giá trị cảnh quan tự nhiên độc đáo và đã được UNESCO công nhận là di sản thế giới lần thứ 2 về giá trị ngoại hạng toàn cầu bởi các giá trị địa chất-địa mạo đặc sắc (quần tụ đa dạng sinh học) vào năm 2000. Cùng với vịnh Nha Trang và vịnh Lăng Cô của Việt Nam, vịnh Hạ Long là một trong số 29 vịnh được Câu lạc bộ các vịnh đẹp nhất trên thế giới xếp hạng và chính thức công nhận vào tháng 7 năm 2003.
Theo các kết quả nghiên cứu, khảo cổ cho thấy, cách đây từ 5 đến 10 nghìn năm đã có con người lần đầu tiên đến định cư tại đây. Người Việt cổ ở Hạ Long lúc đầu sống du canh du cư theo lối sống săn bắt hái lượm. Sau họ chuyển sang trồng lúa nước và định cư. Những di vật của thời kỳ đồ đá mới đã tìm thấy ở đây như mũi nhọn balline, rìu đá, bôn đá, quả cân đá, bàn mài và mặt bên có rãnh. Qua các giai đoạn phát triển, các nhà khảo cổ học đã phát hiện ra 4 nền văn hóa tiền sử: Văn hóa Soi Nhụ (tầm 18.000 - 7.000 năm trước Công nguyên), văn hóa Cái Bèo (7.000 - 5.000 năm trước Công nguyên), văn hóa Hạ Long (5.000 - 3.500 năm trước Công nguyên) và văn hóa Soi Mùn (3.500 - 3.000 năm trước Công nguyên).
Hạ Long cũng là nơi tập trung rất nhiều hệ sinh thái điển hình như hệ sinh thái rừng ngập mặn, hệ sinh thái rạn san hô, hệ sinh thái rừng cây nhiệt đới... Với hàng ngàn loài động thực vật vô cùng phong phú, đa dạng như tôm, cá, mực... Có những loài đặc biệt quý hiếm chỉ có ở nơi đây. Theo thống kê, vùng lõi của vịnh Hạ Long hiện có đến 1.554 loài cá bèo hoa rong cỏ nước. Vùng núi đá vôi Hạ Long là nơi trú ngụ và sinhn sôi nảy nở của hàng trăm loài chim, cuộc sống của chúng gắn liền với núi đá và hang động. Trong lòng các hang động ẩn sâu trong núi đá thường là nơi trú ngụ của dơi. Ở vịnh Hạ Long còn có tới 605 loài chim, 200 loài côn trùng.
Với hàng ngàn loài động thực vật vô cùng phong phú, đa dạng như tôm, cá, mực... Có những loài đặc biệt quý hiếm chỉ có ở nơi đây. Theo thống kê, vùng lõi của vịnh Hạ Long hiện có đến 1.554 loài cá bèo hoa rong cỏ nước. Vùng núi đá vôi Hạ Long là nơi trú ngụ và sinhn sôi nảy nở của hàng trăm loài chim, cuộc sống của chúng gắn liền với núi đá và hang động. Trong lòng các hang động ẩn sâu trong núi đá thường là nơi trú ngụ của dơi. Ở vịnh Hạ Long còn có tới 605 loài chim, 200 loài côn trùng.