nêu điển tích và làm sáng tỏ

Bài thơ Vịnh Tản Viên Sơn của Cao Bá Quát là một tác phẩm tiêu biểu trong thể loại thơ ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên và sự kỳ vĩ của danh sơn Tản Viên. Bài thơ không chỉ thể hiện sự tài hoa của thi sĩ mà còn chứa đựng nhiều điển tích, qua đó làm sáng tỏ ý nghĩa và giá trị văn hóa, lịch sử của núi Tản Viên. Để hiểu rõ hơn về bài thơ, ta cần phân tích các điển tích được Cao Bá Quát sử dụng và làm sáng tỏ chúng trong từng câu chữ của bài thơ.

1. Điển tích trong bài thơ:

• Núi Tản Viên và Thánh Tản Viên: Núi Tản Viên là một ngọn núi nổi tiếng thuộc dãy núi Ba Vì, nằm ở phía Tây Bắc của Hà Nội. Đây là một trong bốn ngọn núi thiêng của Việt Nam, được biết đến với Thánh Tản Viên, một vị thần trong Tứ bất tử của tín ngưỡng dân gian. Thánh Tản Viên được cho là một vị thần có quyền năng bảo vệ dân làng, giúp đỡ nhân dân trong công cuộc chống giặc ngoại xâm, đồng thời giữ gìn sự yên bình, thịnh vượng của vùng đất này.
• Điển tích về sự vĩ đại của núi Tản Viên: Từ xa xưa, Tản Viên đã được xem là biểu tượng của sự mạnh mẽ và trường tồn. Việc nhắc đến "danh sơn" trong bài thơ không chỉ nói đến sự nổi tiếng của ngọn núi mà còn phản ánh sự bất diệt, vĩnh cửu của nó qua thời gian.

2. Phân tích bài thơ và làm sáng tỏ điển tích:

Bài thơ bắt đầu với câu:

"Danh sơn sơn thượng cổ kim truyền,"

Câu thơ này khẳng định rằng Tản Viên là một danh sơn, có tiếng tăm và giá trị lớn trong lịch sử và văn hóa Việt Nam. "Cổ kim truyền" ám chỉ việc núi Tản Viên đã được biết đến và tôn vinh từ rất lâu, không chỉ trong thời kỳ hiện tại mà còn được truyền lại từ các thế hệ trước. Đây là điển tích gợi nhớ về sự bất diệt của núi Tản Viên, vừa là biểu tượng của thiên nhiên, vừa là biểu tượng của một sức mạnh thần linh vô hình, luôn bảo vệ dân tộc.

"Tứ vọng đoàn đoàn nhược tản viên."

{"userId":5350478,"userName":"Câu thơ này có thể hiểu là hình ảnh núi Tản Viên khi nhìn từ bốn hướng (tứ vọng), núi hùng vĩ và mạnh mẽ. "Nhược tản viên" ám chỉ hình ảnh núi như một bức tường đá vững chãi, không thể dễ dàng bị đổ vỡ, giống như "Thánh Tản Viên" luôn bảo vệ người dân khỏi thiên tai, giặc giã."}

"Vân mại trùng tiêu tinh khả trích,"

{"userId":5350478,"userName":"Ở câu này, "vân mại" có thể hiểu là mây mù bao phủ, "trùng tiêu" chỉ sự mịt mù của những tầng mây dày, "tinh khả trích" ám chỉ vẻ đẹp của núi Tản Viên trong sáng, gợn sóng qua làn mây và ánh sáng của thiên nhiên. Điển tích ở đây liên quan đến "}sự bất diệt và tính thiêng liêng của núi, như một nơi trú ngụ của thần linh và sự huyền bí.

"Địa dao vạn nhận thuỷ vô quyền."

{"userId":5350478,"userName":"Câu thơ này thể hiện sự vững vàng của núi Tản Viên trước mọi biến động của thiên nhiên. Dù có những thay đổi, sóng gió của thời gian, nhưng "địa dao vạn nhận" (đất vẫn vững chãi, kiên định), "thuỷ vô quyền" (nước không thể xâm phạm). Đây là một hình ảnh thể hiện sự bền bỉ và trường tồn của Tản Viên, là điển tích về sự vĩnh cửu của thiên nhiên và thần linh."}

"Yên hà trường toả vô trần cảnh,"

Câu này nhắc đến yên hà (dòng sông yên ả, yên bình) và trường toả (lan tỏa sự tĩnh lặng). Núi Tản Viên không chỉ hùng vĩ mà còn là nơi để con người cảm nhận được sự bình yên, thanh thản trong cuộc sống. Điển tích này gợi nhớ về sự hài hòa giữa thiên nhiên và con người, sự an lành mà Thánh Tản Viên mang lại cho vùng đất.

"Tuyển thạch nhàn thê bất lão tiên."

{"userId":5350478,"userName":"Ở đây, "tuyển thạch" có thể hiểu là những viên đá quý, những khối đá bền bỉ, và "nhàn thê" chỉ sự yên tĩnh, tự tại của một vị tiên. Câu thơ này muốn ca ngợi sự trường tồn, không hề thay đổi của Tản Viên, như một tiên nhân sống mãi với thời gian, không hề bị ảnh hưởng bởi sự thăng trầm của thế gian."}

"Đường Ý đảm hàn, Cao thúc thủ."

Đây là hình ảnh của vị thần Thánh Tản Viên, được khắc họa qua "Cao thúc thủ" – vị thần đứng vững vàng, thống lĩnh. Điển tích này làm sáng tỏ ý nghĩa của sự bảo vệ, cai quản của Thánh Tản Viên đối với nhân dân và thiên nhiên.

"Nguy nhiên Nam cực trấn Nam thiên!"

{"userId":5350478,"userName":"Câu cuối khẳng định vai trò bảo vệ, trấn giữ của Tản Viên đối với đất trời. "Nam cực" là vùng cực Nam, chỉ vùng lãnh thổ phía Nam của đất nước. Câu thơ thể hiện rằng Tản Viên không chỉ là một danh sơn nổi tiếng mà còn có vai trò quan trọng trong việc trấn giữ đất nước, là biểu tượng của sức mạnh và sự che chở đối với vùng đất phía Nam."}

3. Kết luận:

Bài thơ Vịnh Tản Viên Sơn của Cao Bá Quát không chỉ là một bài thơ miêu tả cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn mang đậm giá trị văn hóa, tín ngưỡng. Qua những điển tích liên quan đến Thánh Tản Viên và núi Tản Viên, bài thơ làm sáng tỏ sự bất diệt và vai trò quan trọng của núi Tản Viên trong văn hóa dân gian Việt Nam, đồng thời tôn vinh sức mạnh bảo vệ của thiên nhiên và thần linh đối với nhân dân