Truyện ngắn Tiếng lục lạc của Nguyễn Quang Thập là một bức tranh đầy ám ảnh về nông thôn Việt Nam thời kỳ chiến tranh và hậu chiến. Qua câu chuyện, nhà văn khắc họa một cách chân thực và sâu sắc cuộc sống, tình cảm, và bi kịch của những con người nhỏ bé trong guồng quay khắc nghiệt của thời cuộc. Trong đó, nhân vật anh chồng của chị Lành nổi bật lên với hình ảnh một người đàn ông đau khổ, bất lực và chất chứa bi kịch nội tâm.
Anh chồng của chị Lành là hiện thân cho một người nông dân chất phác, yêu gia đình nhưng lại bị chiến tranh và những biến cố xã hội biến thành một con người bất hạnh, mất mát. Từng là một người đàn ông trụ cột của gia đình, anh đã phải gác lại cuộc sống bình yên để tham gia chiến đấu. Sự tàn khốc của chiến tranh không chỉ lấy đi sức khỏe, tuổi trẻ mà còn đẩy anh vào một bi kịch khó lòng cứu vãn khi trở về làng. Anh trở về với cơ thể không còn nguyên vẹn, với tâm hồn rạn nứt vì những đau thương và mất mát. Sự bất lực về thể xác khiến anh không thể lao động, không thể làm tròn vai trò của một người chồng, người cha, và đó là nguồn cơn của sự mặc cảm, tự ti.
Bi kịch lớn nhất của anh chồng chính là cảm giác bị bỏ rơi trong chính gia đình mình. Chị Lành, người vợ mà anh hết mực yêu thương, vì nghèo đói và khốn khó đã phải đi làm ăn xa. Tiếng lục lạc đeo trên cổ con bò của nhà hàng xóm trở thành âm thanh gợi nhắc anh về sự thiếu vắng hơi ấm gia đình. Đối với anh, tiếng lục lạc không chỉ là một âm thanh đơn thuần, mà còn là biểu tượng của nỗi cô đơn, của những ký ức hạnh phúc mà anh không bao giờ lấy lại được.
Nguyễn Quang Thập đã rất tài tình khi xây dựng nhân vật anh chồng không chỉ như một cá nhân, mà còn là đại diện cho một thế hệ người nông dân chịu nhiều tổn thương bởi chiến tranh và hậu quả của nó. Tình cảm gia đình trong anh vẫn còn rất sâu sắc, nhưng hoàn cảnh lại không cho phép anh bày tỏ hoặc thực hiện. Anh yêu vợ, thương con, nhưng sự bất lực khiến anh dần trở nên lặng lẽ, thu mình. Điều đó thể hiện rõ qua cách anh lắng nghe tiếng lục lạc – một cách sống trong ký ức để tạm quên đi thực tại đau đớn.
Tuy nhiên, anh chồng cũng để lại nhiều suy ngẫm cho người đọc về sự yếu đuối trong tâm hồn của con người trước nghịch cảnh. Anh không đủ sức để vượt qua nỗi đau và đấu tranh với số phận, mà để mặc bản thân chìm vào sự cô đơn và mặc cảm. Điều này đặt ra một câu hỏi lớn: liệu rằng chiến tranh chỉ cướp đi sinh mạng, hay còn tàn phá cả tâm hồn và nhân cách con người?
Nhìn chung, nhân vật anh chồng trong Tiếng lục lạc được khắc họa với nhiều tầng ý nghĩa, vừa mang tính cá nhân, vừa đại diện cho thân phận của con người trong bối cảnh lịch sử đầy biến động. Qua nhân vật này, Nguyễn Quang Thập không chỉ kể một câu chuyện, mà còn gửi gắm một thông điệp sâu sắc về nỗi đau, sự mất mát và khát vọng hạnh phúc của những con người bình dị trong xã hội. Anh chồng là hình tượng đầy ám ảnh, khiến người đọc không khỏi day dứt, trăn trở về những gì mà chiến tranh đã gây ra cho con người.