câu 1: 1. Xác định nhân vật trữ tình trong bài thơ. - Nhân vật trữ tình trong đoạn trích trên là nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm.
câu 2: - Những hình ảnh về bức tranh mùa xuân làng quê ở khổ thơ thứ hai: tiếng ếch, cỏ ấm, lúa mềm, mùa xuân, thả chim, cỏ nội hương đồng, đàn trâu bụng tròn, gõ sừng lên mảnh trăng cong, tiếng hát như con gái, cao cao như vầng trăng trong...
câu 3: Biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn trích trên là so sánh: tiếng ếch - vùi trong cỏ ấm; lúa mềm - vai thân yêu.
câu 4: 1. Giải thích ý kiến - Hình ảnh "mảnh trăng đầu tháng": Trăng non vừa mới ló rạng nơi chân trời, ánh sáng dịu nhẹ, thanh khiết và đầy sức sống. - Ý nghĩa câu thơ: + Gợi không gian rộng lớn, thoáng đãng, yên bình. + Thể hiện niềm tin vào tương lai tươi sáng, tốt đẹp. 2. Bàn luận vấn đề a. Hình ảnh "mảnh trăng đầu tháng" gợi cho ta những liên tưởng về một cuộc sống thanh bình, no đủ, hạnh phúc; về sự khởi đầu thuận lợi, may mắn... b. Niềm tin vào tương lai tươi sáng, tốt đẹp được thể hiện ở nhiều khía cạnh khác nhau trong đời sống xã hội. Đó là niềm tin vào bản thân mình, vào mọi người, vào cộng đồng dân tộc, vào đất nước... c. Tại sao phải có niềm tin vào tương lai? - Vì đó là động lực thúc đẩy chúng ta vươn tới thành công. - Vì nó tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn giúp chúng ta vượt qua khó khăn thử thách trên đường đời. d. Phê phán những biểu hiện tiêu cực: thiếu niềm tin vào tương lai, bi quan, chán nản, buông xuôi trước khó khăn thử thách... e. Bài học nhận thức và hành động - Nhận thức: + Cần xác định mục đích sống đúng đắn, tích cực. + Phải luôn lạc quan, tin tưởng vào ngày mai tươi sáng. - Hành động: + Rèn luyện nhân cách, phẩm chất đạo đức tốt đẹp. + Học tập, trau dồi tri thức, kĩ năng sống. + Tích cực tham gia các hoạt động xã hội, góp phần xây dựng đất nước giàu đẹp.
câu 5: 1. Yêu cầu chung:
- Câu này kiểm tra năng lực đọc hiểu văn bản của thí sinh; đòi hỏi thí sinh phải huy động kiến thức và kĩ năng đọc hiểu một văn bản thuộc thể thơ tự do để làm bài.
- Đề không yêu cầu đọc hiểu mọi phương diện của cả văn bản, chỉ kiểm tra một số khía cạnh. Cảm nhận của thí sinh có thể phong phú nhưng cần nắm bắt được những nét chính sau đây:
+ Bài thơ viết theo thể thơ tự do, câu ngắn nhất hai chữ, câu dài nhất bốn chữ.
+ Hình ảnh giản dị, gần gũi, quen thuộc, giàu sức gợi.
+ Giọng điệu nhẹ nhàng, sâu lắng.
+ Ngôn ngữ cô đọng, hàm súc.
2. Yêu cầu cụ thể: Thí sinh có thể cảm nhận và trình bày theo nhiều cách khác nhau nhưng cơ bản đáp ứng được các ý sau:
a. Xác định đúng vấn đề nghị luận: Cảm hứng chủ đạo của bài thơ.
b. Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm: Thí sinh lựa chọn các thao tác lập luận phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận theo nhiều cách nhưng phải làm rõ cảm hứng chủ đạo của bài thơ. Có thể theo hướng sau:
* Giới thiệu khái quát về tác giả Nguyễn Khoa Điềm và bài thơ Mùa xuân nho nhỏ.
* Nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ:
- Bài thơ thể hiện niềm yêu mến thiết tha với cuộc sống, với đất nước, với thiên nhiên tươi đẹp, với những con người bình dị mà cao quý. Niềm yêu mến ấy gắn liền với khát vọng hòa nhập, cống hiến chân thành cho cuộc đời chung.
- Bài thơ còn thể hiện quan niệm về sự thống nhất giữa cái riêng với cái chung, giữa cá nhân và cộng đồng.
c. Chính tả, dùng từ, đặt câu: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp, ngữ nghĩa tiếng Việt.
d. Sáng tạo: Có cách diễn đạt mới mẻ, thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.
câu 6: 1. Xác định chủ đề của bài thơ. - Chủ đề của bài thơ: tình cảm nhớ nhung da diết và nỗi lòng của tác giả khi phải xa quê hương. 2. Phân tích một số nét đặc sắc về nghệ thuật được sử dụng trong đoạn trích. - Nghệ thuật: + Sử dụng biện pháp tu từ ẩn dụ chuyển đổi cảm giác ("mông lung mặt đồng bóng chiều"). + Điệp ngữ ("bao nhiêu trông đợi", "gõ sừng"), điệp cấu trúc câu ("để rồi bao nhiêu...", "có tiếng hát như con gái..."). + Hình ảnh thơ gần gũi, giản dị nhưng giàu sức gợi hình, biểu cảm.
câu 7: 1. Yêu cầu chung
- Câu hỏi này kiểm tra năng lực đọc hiểu văn bản và khả năng cảm thụ văn chương của thí sinh; đòi hỏi thí sinh phải huy động kiến thức và kĩ năng đọc hiểu một văn bản trữ tình đã được học trong chương trình Ngữ Văn THPT để làm bài.
- Đề không yêu cầu cụ thể một phương pháp, cách tiếp cận hay lối suy nghĩ nào. Thí sinh có thể có những cảm nhận riêng nhưng cần lí giải hợp lí, thuyết phục.
2. Yêu cầu cụ thể
a. Cảm xúc của anh chị sau khi đọc xong bài thơ:
- Bài thơ gợi cho ta nhiều cảm xúc đẹp đẽ, sâu sắc về cuộc sống, về con người. Đó là niềm vui trước vẻ đẹp bình dị mà nên thơ của thiên nhiên đất nước, sự trân trọng dành cho những kỉ niệm tuổi thơ, nỗi nhớ nhung da diết hướng về quá khứ...
b. Bàn luận ngắn gọn về ý nghĩa của những cảm xúc ấy đối với mỗi cá nhân:
- Những cảm xúc trên nhắc nhở chúng ta hãy biết nâng niu, trân trọng từng khoảnh khắc của cuộc đời mình. Hãy sống chậm lại để lắng nghe tiếng nói của tâm hồn, của trái tim, để thấy rằng cuộc đời thật đáng quý, đáng trân.
câu 8: Những việc thế hệ trẻ cần làm để lưu giữ và phát triển vẻ đẹp của quê hương: + Tìm hiểu lịch sử hình thành và phát triển của địa phương mình đang sinh sống. + Tham gia vào các hoạt động bảo vệ môi trường tại địa phương. + Tuyên truyền cho mọi người cùng chung tay xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp hơn.