Viết báo cáo về thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ qua tác phẩm người con gái nam xương của nguyễn dữ

Trong văn chương từ cổ chí kim, có biết bao sáng tác đã viết về thân phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Bằng ngòi bút tài hoa và tấm lòng nhân đạo, Nguyễn Dữ đã tạc vào kho tàng văn học Việt Nam hình ảnh nàng Vũ Nương - đại diện cho số phận hồng nhan bạc mệnh của người phụ nữ Việt Nam lúc bấy giờ.

Nguyễn Dữ được biết đến là người học trò tài giỏi của Tuyết Giang Phu Tử Nguyễn Bỉnh Khiêm. Tác phẩm của ông không chỉ thể hiện tài năng, kiến thức uyên bác mà còn chất chứa những hoài bão nguyện vọng thầm kín về khát vọng hạnh phúc, sự công bằng trong cuộc sống. “Chuyện người con gái Nam Xương” trích trong “Truyền kì mạn lục” là tác phẩm tiêu biểu của ông.

Mở đầu tác phẩm, tác giả đặt nhân vật Vũ Nương vào những hoàn cảnh khác nhau để bộc lộ vẻ đẹp đời sống và tính cách nhân vật. Nguyễn Dữ đã giới thiệu “Vũ Thị Thiết người con gái quê ở Nam Xương, tính đã thùy mị nết na lại thêm tư dung tốt đẹp”. Chỉ bằng một câu văn ngắn, Nguyễn Dữ đã khái quát một cách đầy đủ và trọn vẹn vẻ đẹp của Vũ Nương. Ở nàng hội tụ đầy đủ cả công - dung - ngôn - hạnh.

Không chỉ là một người phụ nữ xinh đẹp, nết na, Vũ Nương còn là một người vợ yêu chồng, thủy chung với chồng. Nàng luôn khao khát hạnh phúc gia đình. Dù chồng nàng đa nghi, phòng ngừa quá mức nhưng gia đình chưa từng xảy ra bất hoà bởi Vũ Nương sống rất đức hạnh. Cưới nhau chưa được bao lâu, Trương Sinh phải ra trận. Vũ Nương rót chén rượu đầy, dặn dò chồng những lời tình nghĩa: “Chàng đi chuyến này, thiếp chẳng dám mong được đeo ấn hầu, mặc áo gấm trở về quê cũ, chỉ xin ngày về mang theo được hai chữ bình yên, thế là đủ rồi…”. Nàng vô cùng cảm thông và xót xa cho những nỗi gian lao, vất vả mà chồng sẽ phải chịu đựng chốn xa trường. Rồi khi chồng đi xa, mỗi khi thấy bướm lượn đầy vườn, mây che kín núi, thì lòng nàng không nguôi thương nhớ.

Không lâu sau đó thì nàng hạ sinh một đứa con trai, đặt tên là Đản. Nàng đã chỉ cái bóng trên tường và bảo rằng đó là cha Đản, để con có thể cảm nhận hạnh phúc của một mái ấm gia đình.

Với mẹ chồng, Vũ Nương đã làm tròn bổn phận của người con dâu hiếu thảo. Nàng đã tận tình chăm sóc mẹ chồng già yếu, ốm đau. Nàng hết sức chăm sóc, lễ bái thần phật. Lời trăng trối của người mẹ chồng đã cho thấy tình cảm đầm ấm giữa mẹ chồng – nàng dâu: “Ngắn dài có số, tươi héo bởi trời. Mẹ không phải không muốn đợi chồng con về, mà không gắng ăn miếng cơm miếng cháo đặng cùng vui sum họp…. Sau này, trời xét lòng lành, ban cho phúc đức, giống dòng tươi tốt, con cháu đông đàn, xanh kia quyết chẳng phụ con, cũng như con đã chẳng phụ mẹ”.

Với những người phụ nữ như vậy, ta ngỡ như họ sẽ có cuộc sống ấm êm hạnh phúc. Nhưng “Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen”. Bi kịch của Vũ Nương bắt đầu từ khi Trương Sinh trở về. Chàng hay tin mẹ đã qua đời, con vừa học nói. Bé Đản ngây thơ kể về “một người đàn ông, đêm nào cũng đến, mẹ Đản đi cũng đi, mẹ Đản ngồi cũng ngồi, nhưng chẳng bao giờ bế Đản cả”. Lời nói ấy khiến Trương Sinh nảy sinh ghen tuông và nghi ngờ. Vũ Nương cố gắng tìm mọi cách để chồng hiểu cho tấm lòng thủy chung và trong sạch của mình. Nhưng thật đáng tiếc, Trương Sinh như đẩy nàng đến bước đường cùng khiến Vũ Nương mượn dòng nước Hoàng Giang để rửa nỗi oan nhục. Nàng đã phải chết oan ức nhưng nàng không hề oán trách, hận thù. Nghe chàng Phan kể về gia đình, về nhà cửa, nàng vẫn nặng lòng thương nhớ chồng con, nhớ nhung quê hương. Vũ Nương vẫn khao khát được phục hồi danh dự. Khi Trương Sinh lập dàn giải oan ở bến Hoàng Giang, Vũ Nương đã trở về để nói lời tạ từ. Cuộc đời Vũ Nương tuy ngắn ngủi nhưng nàng đã cho thấy vô vàn phẩm chất tốt đẹp.

Ông bà ta cũng từng nói: "Gái có công thì chồng chẳng phụ". Ấy vậy mà Vũ Nương lại phải hứng chịu một số phận bất hạnh. Trước hết, nàng là nạn nhân của xã hội phong kiến với tư tưởng trọng nam khinh nữ, phân biệt giàu nghèo. Không chỉ vậy, nàng còn là nạn nhân của chiến tranh phong kiến phi nghĩa. Xã hội với những hủ tục phong kiến lạc hậu, hà khắc ấy cũng đã khiến nàng mang tiếng là “thất tiết” và đẩy nàng đến đường cùng, điều đó chính là nguyên nhân cho cái chết của Vũ Nương. Chính sự đa nghi và hồ đồ của Trương Sinh đã dồn nàng đến bi kịch đau đớn nhất cuộc đời, hứng chịu cái chết oan nghiệt.

Số phận của Vũ Nương không phải là số phận của một con người cá biệt mà tiêu biểu cho cuộc đời của rất nhiều người phụ nữ trong xã hội xưa. Họ có đầy đủ công – dung – ngôn – hạnh nhưng lại chịu nhiều bất công, ngang trái. Qua nhân vật này, Nguyễn Dữ đã bày tỏ sự xót thương trước số kiếp khổ đau của người phụ nữ, trân trọng và ngợi ca vẻ đẹp của họ. Đồng thời, tác giả còn lên tiếng tố cáo xã hội phong kiến hà khắc cùng chiến tranh phi nghĩa.

Làm nên thành công của tác phẩm phải kể đến nghệ thuật xây dựng cốt truyện và tình huống truyện hấp dẫn, chi tiết thắt nút – mở nút cùng nghệ thuật khắc họa tâm lí nhân vật, kết hợp những yếu tố hoang đường kì ảo.

“Phũ phàng chi bấy Hóa công

Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen"

Câu thơ ấy như văng vẳng trong từng trang văn của Nguyễn Dữ khi viết về tất cả những tấn bi kịch của Vũ Nương. Số phận của nàng là lời cảnh tỉnh về cung cách sống và chế độ xã hội trong thời phong kiến