Làm người có dại mới nên khôn Chớ dại ngây si, chớ quá khôn Khôn được ích mình, đừng để dại Dại thì giữ phận, chớ tranh khôn Khôn mà hiểm độc là khôn dại Dại vốn hiền lành ấy dại khôn Chớ lấy dại khôn...

Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491 - 1585) hiệu là Bạch Vân cư sĩ, quê ở làng Trung Am, huyện Vĩnh Lại, phủ Hạ Hồng, trấn Hải Dương (nay thuộc xã Lý Học, huyện Vĩnh Bảo, ngoại thành Hải Phòng). Ông đỗ Trạng nguyên năm 1535 và ra làm quan dưới triều nhà Mạc. Sau đó ông đã cáo quan về quê ở ẩn. Trong cuộc đời của mình, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã viết nhiều tác phẩm có giá trị như tập thơ chữ Hán Bạch Vân am thi tập, tập thơ Nôm Bạch Vân quốc ngữ thi, cùng với đó là tập sấm ký Trình Quốc công sấm ký... Bài thơ Khôn dại nằm trong tập thơ Bạch Vân am thi tập gồm 207 bài thơ chữ Hán. Tập thơ này được khắc in toàn bộ vào năm 1896, hiện còn lưu giữ tại chùa Phù Liễn, xã Đông Kinh, huyện Đông Anh, Hà Nội.
Khôn dại là một bài thơ hay mang đậm chất triết lí giáo huấn. Tác giả mượn lời nói chuyện giữa hai nhân vật: "ta" và "người" để thể hiện những suy nghĩ sâu sắc về lẽ sống ở đời. Đó là cách xử sự đúng đắn trước thói đời khôn dại lẫn lộn.
Mở đầu bài thơ, tác giả nêu lên tình huống đối đáp giữa ta và người:
Người đời thường bảo rằng tôi dại
Cũng bởi vì tôi chẳng biết khôn
Tác giả sử dụng câu hỏi tu từ để khẳng định cái dại, cái khôn của con người:
Hỏi ai thanh liêm mà chẳng khổ
Có ba mối khổ nặng hơn cả
Hai mối do trời, một mối do người
Trời khiến ta phải khổ sở vì thiên tai, dịch bệnh; khiến con người phải chịu cảnh sinh lão bệnh tử. Còn khổ sở do con người gây ra chính là tham lam, đố kị, ghen ghét, ganh đua, bất công...
Trong bốn mối lợi lớn nhất của con người thì ba mối lợi do con người tạo ra, chỉ có một phần nhỏ là do trời ban cho. Con người muốn đạt được hạnh phúc cần phải tránh xa thói đời khôn dại lẫn lộn. Muốn vậy, mỗi người hãy tự rèn luyện bản thân trở thành người có đạo đức, trí tuệ, tài năng. Có như vậy mới không bị cuốn theo vòng xoáy danh lợi tầm thường.
Bài thơ Khôn dại là một bài học quý báu giúp chúng ta nhận thức rõ ràng hơn về lẽ sống ở đời.