phân tích bài thơ trào phúng bài thơ tiến sĩ giấy

Nguyễn Khuyến là một nhà thơ lớn của dân tộc. Một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông đó chính là "Tiến sĩ giấy". Bài thơ đã khắc họa hình ảnh những vị tiến sĩ giả thông qua nghệ thuật trào phúng đặc sắc.

Mở đầu bài thơ, tác giả đã giới thiệu về nhân vật trung tâm của bài thơ:

"Cũng cờ cũng biển cũng cân đai
Cũng gọi ông nghè có kém ai."

Những người được gọi là tiến sĩ ở đây đều mang đầy đủ những thứ mà một tiến sĩ thật sự có như: Cờ - biểu tượng cho sự chiến thắng, vinh quang; Biển - tấm biển ghi tên người đỗ đạt; Cân đai - áo mũ của quan lại. Họ đều là những con người tài giỏi, học cao hiểu rộng và được mọi người kính trọng. Thế nhưng, hai câu thơ sau lại khiến chúng ta phải suy nghĩ lại:

"Mảnh giấy làm nên thân giáp bảng
Nét son điểm rõ mặt văn khôi."

Họ chỉ là những tiến sĩ trên mảnh giấy, trên những bức tranh vẽ chứ không phải là những tiến sĩ thực sự. Những người này chỉ biết dựa vào tiền bạc để mua danh lợi cho bản thân mình. Tác giả đã sử dụng biện pháp nói ngược nhằm châm biếm, mỉa mai những kẻ dốt nát nhưng thích khoe khoang. Đồng thời, thể hiện thái độ coi thường đối với những hạng người này.

Ở khổ thơ tiếp theo, tác giả đã bày tỏ nỗi lòng của mình trước tình cảnh đất nước lúc bấy giờ:

"Tấm thân xiêm áo sao mà nhẹ
Cái giá khoa danh ấy mới hời."

Hai câu thơ đã bộc lộ trực tiếp cảm xúc của tác giả. Ông thấy tiếc nuối cho những con người tài giỏi, học cao hiểu rộng nhưng lại bị đồng tiền làm mờ mắt. Tấm thân xiêm áo sao mà nhẹ bởi nó không có giá trị gì cả. Cái giá khoa danh ấy mới hời bởi nó chẳng đáng giá là bao.

Khổ thơ cuối cùng, tác giả đã đưa ra lời khuyên chân thành dành cho những bậc phụ huynh:

"Ghế chéo lọng xanh ngồi bảnh chọe
Nghĩ rằng đồ thật hóa đồ chơi!"

Ông khuyên họ đừng quá chú trọng vào việc con cái thi cử, đỗ đạt làm quan. Bởi lẽ trong xã hội lúc bấy giờ, có rất nhiều kẻ dùng tiền để mua danh lợi. Những kẻ đó sẽ chẳng làm được việc gì có ích cho nhân dân, đất nước.

Bài thơ "Tiến sĩ giấy" đã giúp người đọc hiểu thêm về chế độ thi cử của nước ta hồi cuối thế kỉ XIX. Đồng thời, phê phán những kẻ dùng tiền để mua danh lợi, mua quan bán chức.