phân tích bài thơ trào phúng bài tiến sĩ giấy (dài)

Nguyễn Khuyến là một nhà thơ lớn của dân tộc. Một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông đó chính là "Tiến sĩ giấy". Bài thơ đã khắc họa hình ảnh những ông tiến sĩ bằng giấy - một nét văn hóa truyền thống của người Việt Nam ta trong hội hè, từ đó phê phán những tiến sĩ hữu danh vô thực, không làm được việc gì cho đất nước.

Mở đầu bài thơ, Nguyễn Khuyến đã giới thiệu về đối tượng mà mình muốn nói đến:

"Cũng cờ, cũng biển, cũng cân đai
Cũng gọi ông nghè có kém ai."

Những vị tiến sĩ này đều mang đầy đủ những đặc điểm, phẩm chất giống như những vị tiến sĩ thật. Họ cũng có cờ, biển, cân đai và cũng được gọi là ông nghè. Nhưng đây chỉ là những thứ được bày vẽ ra để phục vụ mục đích khác nhau của con người chứ họ đâu phải là những tiến sĩ thật sự. Những kẻ dốt nát nhưng lại thích khoe khoang, học đòi làm sang. Tác giả sử dụng biện pháp tu từ điệp ngữ "cũng" nhằm nhấn mạnh những đặc điểm giống nhau giữa hai loại tiến sĩ này.

Hai câu thơ tiếp theo, tác giả đã thể hiện thái độ mỉa mai, châm biếm của mình trước những kẻ dốt nát nhưng lại thích khoe khoang:

"Mảnh giấy làm nên thân giáp bảng
Nét son điểm rõ mặt văn khôi."

Những kẻ dốt nát ấy chỉ cần mảnh giấy làm nên thân giáp bảng hay chỉ cần vài nét son điểm rõ mặt văn khôi là trở thành tiến sĩ. Câu thơ đã bộc lộ thái độ khinh bỉ của tác giả trước những kẻ dốt nát nhưng lại thích khoe khoang kia.

Bốn câu thơ cuối cùng, tác giả đã trực tiếp lên tiếng phê phán những kẻ dốt nát nhưng lại thích khoe khoang:

"Tấm thân xiêm áo sao mà nhẹ
Cái giá khoa danh ấy mới hời
Giương mắt bé nhìn đời mà xem
Thoi vàng vó rắc đệm rơm hôi thối."

Những kẻ dốt nát nhưng lại thích khoe khoang kia chỉ biết khoác trên mình tấm áo xiêm lộng lẫy, đội trên đầu chiếc mũ cao sang nhưng bản chất bên trong lại rỗng tuếch, vô nghĩa. Cái giá trị thực chất bên trong thì chẳng có gì cả. Hai câu thơ cuối cùng, tác giả đã đưa ra lời khuyên cho những kẻ dốt nát nhưng lại thích khoe khoang. Hãy nhìn vào những tấm gương thật sự tài giỏi, có đóng góp cho xã hội, đất nước thay vì những kẻ dốt nát nhưng lại thích khoe khoang kia.

Bài thơ "Tiến sĩ giấy" của Nguyễn Khuyến đã đem đến cho người đọc nhiều suy ngẫm sâu sắc.