Phân tích nhân vật bà tôi tắt phần đầu: Do xích mích cùng con trai và con dâu, bà của Minh - nhân vật “tôi”, chuyển đến sống cùng người em của mình. Tình cờ nghe được cuộc trò chuyện của những người...

Trong số những tác phẩm viết về đề tài hậu chiến, "Người ở bến sông Châu" của nhà văn Sương Nguyệt Minh được đánh giá là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất. Tác phẩm đã xây dựng thành công hình tượng nhân vật bà ngoại - đại diện cho những người phụ nữ Việt Nam chịu nhiều đau thương mất mát trong chiến tranh.

Tác phẩm lấy bối cảnh cuộc kháng chiến chống Mỹ diễn ra ác liệt, người lính Dương, chồng bà ngoại "Tôi" ra trận và hy sinh. Họ có với nhau một người con trai là chú San, con trai duy nhất của bà. Nhưng ngày thống nhất chưa kịp vui sướng bao lâu thì bà nhận hung tin, chú San bị bom địch cướp đi mạng sống khi vừa mới cưới vợ được một tháng. Đau đớn hơn, đứa bé sinh ra không được bao lâu cũng chết vì thiếu sữa mẹ. Nỗi đau ấy khiến bà hóa điên và phải chuyển về quê ngoại sống.

Chiến tranh không chỉ biến bà thành người điên mà còn gây nên mối bất hòa sâu sắc giữa con trai bà và con dâu. Chú San ngày càng tỏ thái độ căm ghét, giận hờn mẹ vì đã bỏ rơi vợ con. Còn cô Thanh lúc phát hiện ra chồng mình không chỉ có một người vợ ở quê thì trên đôi mắt đen lay láy ấy chỉ còn thù hằn, oán giận. Cô âm thầm chịu đựng, gặm nhấm nỗi đau một mình. Không khí căng thẳng bao trùm khắp ngôi nhà.

Trong suốt cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, bà ngoại "Tôi" là người ở nhà tần tảo nuôi con, chờ chồng. Bao nhiêu nỗi vất vả, cực nhọc, nhọc nhằn đổ hết lên đôi vai gầy guộc của người phụ nữ nhỏ bé ấy. Khi con trai bà lên đường nhập ngũ cũng là lúc bà bước sang dốc bên kia của cuộc đời. Tuổi già, nỗi nhớ con, nhớ cháu khiến bà ngày đêm mong ngóng tin tức của họ. Nhưng đáp lại tình cảm ấy chỉ là sự im lặng, rợn ngợp và cô đơn đến cùng cực.

Không chịu nổi nữa, bà quyết định ra bến sông Châu đợi con. Bến sông Châu là nơi chứng kiến toàn bộ cuộc đời của bà: từ lúc trưởng thành, lấy chồng rồi tiễn chồng, con ra trận. Sông Châu đã chứng kiến những giây phút hạnh phúc nhất của gia đình bà cũng là chứng kiến những đau thương, mất mát.

Hình ảnh người đàn bà "gần đất xa trời" vẫn ngày ngày mò cua bắt ốc, gánh rau đi bán, lưng còng dần theo năm tháng được tác giả khắc họa rất chân thực. Dù tuổi cao, sức yếu nhưng bà vẫn không quên công việc hàng ngày của mình. Đó là chăm sóc đứa cháu gái thay cho con trai và con dâu bận rộn công việc. Bà luôn giữ thói quen ra bến sông Châu ngóng tin con dù đau đáu trong lòng nhưng vẫn cố kìm nén nỗi đau ấy.

Khi gặp lại chú San sau bao năm xa cách, bà chỉ yên lặng nhìn con, không nói gì mà chỉ "nhìn tôi rồi thở dài, quay đi". Có lẽ trong trái tim người mẹ ấy chứa đựng quá nhiều đau khổ nên bà không nói thành lời. Bà chỉ nhẹ nhàng nói với "Tôi": "Đi đi cháu, đừng chào hỏi gì ông ấy cả." Bà sợ rằng mình sẽ khóc trước mặt đứa con trai ngu ngốc của mình. Bà luôn giấu nỗi đau tận đáy lòng, không muốn ai nhìn thấy mình khóc lóc, yếu đuối.

Qua đó, chúng ta có thể thấy được hình ảnh người phụ nữ Việt Nam chịu nhiều đau thương, mất mát nhưng vẫn giàu đức hi sinh. Những người mẹ, người vợ ấy sẵn sàng hi sinh tất cả để cống hiến cho đất nước. Họ chấp nhận để chồng, con ra trận, thậm chí là hi sinh mạng sống của mình.

Bằng việc sử dụng thành công nghệ thuật xây dựng tình huống truyện độc đáo kết hợp miêu tả nhân vật từ góc nhìn trần thuật của nhân vật "Tôi", tác giả đã tái hiện thành công những hi sinh mất mát của người phụ nữ trong chiến tranh. Qua đó, gửi gắm thông điệp ý nghĩa về giá trị nhân văn cùng sự trân trọng, biết ơn những người phụ nữ đã cống hiến, hi sinh cho đất nước.