Phân tích đoạn trích cuối truyện ngắn "Đời Thừa"

Truyện ngắn Đời thừa xoay quanh chủ đề về cuộc sống bế tắc của một tri thức nghèo với những trăn trở, day dứt về cuộc đời, về con người. Và hơn hết đó là bi kịch tinh thần của người trí thức giàu tâm huyết, tài năng nhưng lại phải chịu cảnh sống vô ích, sống mòn mỏi, bế tắc. Nhân vật Hộ là nhân vật tư tưởng của tác phẩm, qua nhân vật này nhà văn Nam Cao muốn gửi gắm những suy ngẫm, trải nghiệm; những triết lí sâu sắc về con người, về cuộc sống.

Diễn biến tâm trạng của nhân vật Hộ trong đoạn trích trên đã cho ta thấy rõ điều đó. Trước hết, Hộ là một người có lương tâm, luôn biết lo lắng, suy nghĩ cho người khác. Điều này được thể hiện rõ nét qua thái độ của Hộ sau khi đọc được những dòng chữ cuối cùng trong bản thảo của mình. Lúc này, Hộ mới chợt nhận ra rằng mình đã phản bội lại tất cả những gì mà anh ta từng tôn thờ, từng ấp ủ. Anh ta đã đánh đổi lí tưởng cao đẹp của mình lấy mấy đồng bạc cắc để nuôi sống gia đình. Chính vì vậy, Hộ cảm thấy vô cùng day dứt, dằn vặt. Anh ta tự trách móc bản thân: "Hộ ơi, mày là thằng khốn nạn! Mày đã giết chết cái mộng đẹp của mày rồi!".

Không chỉ vậy, Hộ còn là một người có lòng vị tha, bao dung. Dù đã gây ra lỗi lầm nhưng Hộ vẫn luôn sẵn sàng giúp đỡ, chia sẻ khó khăn với những người xung quanh. Khi nhìn thấy Từ, vợ mình đang ôm đứa con nhỏ vào lòng, Hộ bỗng cảm thấy xót xa, thương cảm. Anh ta muốn chạy đến bên Từ, ôm lấy cô và nói lời xin lỗi. Tuy nhiên, Hộ lại sợ rằng nếu làm như vậy sẽ khiến Từ càng thêm đau khổ. Cuối cùng, Hộ đành lặng lẽ rời khỏi phòng, để lại Từ và đứa con nhỏ đang khóc thét.

Có thể nói, diễn biến tâm trạng của nhân vật Hộ trong đoạn trích trên đã thể hiện rõ nét bi kịch của người trí thức trong xã hội cũ. Họ là những người có tài năng, có hoài bão nhưng lại phải chịu cảnh sống vô ích, sống mòn mỏi, bế tắc. Họ bị giằng xé giữa lí tưởng cao đẹp và thực tế khắc nghiệt của cuộc sống.

Bên cạnh đó, diễn biến tâm trạng của nhân vật Hộ cũng cho thấy tấm lòng nhân hậu, vị tha của nhà văn Nam Cao. Ông đã thấu hiểu và đồng cảm sâu sắc với nỗi khổ của người trí thức trong xã hội cũ. Qua nhân vật Hộ, ông muốn lên án xã hội bất công, tàn bạo đã đẩy những người trí thức vào cảnh ngộ bi thảm. Đồng thời, ông cũng muốn khẳng định giá trị nhân văn cao đẹp của con người, dù trong bất cứ hoàn cảnh nào cũng luôn hướng thiện, luôn khao khát được sống một cuộc đời có ý nghĩa.

Như vậy, diễn biến tâm trạng của nhân vật Hộ trong đoạn trích trên đã góp phần làm nên thành công của tác phẩm Đời thừa. Nó đã thể hiện rõ nét bi kịch của người trí thức trong xã hội cũ, đồng thời cũng cho thấy tấm lòng nhân hậu, vị tha của nhà văn Nam Cao.