Câu 1:
Trời nắng chóng trưa, trời mưa chóng tối.
* Biện pháp tu từ: Nói quá (phóng đại).
* Phân tích: Câu tục ngữ sử dụng phép nói quá để cường điệu sự nhanh chóng của thời gian khi có nắng và mưa. Nắng làm cho buổi trưa đến sớm hơn bình thường, còn mưa khiến buổi tối đến nhanh hơn. Phép phóng đại này nhằm nhấn mạnh tác động rõ rệt của thời tiết lên cảm giác về thời gian.
Câu 2:
Trăng quầng thì hạn, trăng tán thì mưa.
* Biện pháp tu từ: Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
* Phân tích: "Quầng" là hiện tượng ánh sáng mặt trời bị khúc xạ qua các giọt nước trong không khí, tạo thành vòng tròn bao quanh mặt trăng. "Tán" là hình ảnh những tia sáng mặt trời chiếu xuống mặt đất, tạo nên hình ảnh như một chiếc đĩa. Hai hình ảnh này được dùng để miêu tả trạng thái của trăng, nhưng lại ẩn dụ cho điều kiện thời tiết khác nhau. Trăng quầng gợi liên tưởng đến bầu trời khô ráo, ít mây, dễ gây ra hạn hán; trăng tán gợi liên tưởng đến bầu trời nhiều mây, ẩm ướt, dễ gây mưa.
Câu 3:
Gió heo may, chuồn chuồn bay thì bão.
* Biện pháp tu từ: Nhân hóa.
* Phân tích: Tác giả nhân hóa con chuồn chuồn bằng cách sử dụng động từ "bay". Chuồn chuồn được ví như người dự báo thời tiết, biết trước khi nào sắp có bão. Hình ảnh chuồn chuồn bay được gắn với cơn bão, thể hiện mối quan hệ mật thiết giữa chúng.
Câu 4:
Tháng giêng rét đài, tháng hai rét lộc, tháng ba rét nàng bân.
* Biện pháp tu từ: Liệt kê.
* Phân tích: Câu tục ngữ liệt kê các tháng trong mùa đông, đồng thời nêu rõ đặc điểm thời tiết của từng tháng. Việc liệt kê theo trình tự thời gian giúp người đọc dễ dàng ghi nhớ và nắm bắt thông tin.
Câu 5:
Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, bay cao thì nắng, bay vừa thì râm.
* Biện pháp tu từ: Hoán dụ.
* Phân tích: "Bay thấp", "bay cao", "bay vừa" là những hành động cụ thể của chuồn chuồn, được dùng để chỉ trạng thái thời tiết tương ứng. Bay thấp ám chỉ trời âm u, nhiều mây, dễ mưa; bay cao ám chỉ trời quang đãng, ít mây, dễ nắng; bay vừa ám chỉ trời có mây, không mưa cũng không nắng.
Câu 6:
Đêm tháng năm, chưa nằm đã sáng ngày tháng mười, chưa cười đã tối.
* Biện pháp tu từ: So sánh.
* Phân tích: Câu tục ngữ so sánh độ dài ngắn của ngày và đêm trong hai mùa khác nhau. Đêm tháng năm ngắn hơn ngày, ngược lại, đêm tháng mười dài hơn ngày. Sự đối lập này giúp người đọc dễ dàng hình dung sự thay đổi thời gian theo mùa.