phân tích bài thơ ngắm trăng

Hồ Chí Minh không chỉ được biết đến với vai trò một vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam mà còn là một nhà thơ, nhà văn nổi tiếng. Một trong số những tác phẩm tiêu biểu của Người đó là bài thơ Ngắm trăng. Tác phẩm này được trích trong tập Nhật kí trong tù. Lúc bấy giờ, cách mạng nước ta gặp nhiều khó khăn, chấn động lớn. Tháng 8 năm 1942, Bác bị bắt giam bởi bọn Tưởng Giới Thạch. Dù chân bị xiềng xích nhưng trái tim và khối óc của Người vẫn hoàn toàn tự do. Trong những ngày tháng ấy, Người vẫn làm thơ. Bài thơ Ngắm trăng được Bác viết vào trong hoàn cảnh ngục tù, thể hiện tình yêu thiên nhiên và phong thái ung dung, lạc quan của Người.

Mở đầu bài thơ, Người miêu tả cảnh ngục tù thiếu thốn, vất vả:

Trong tù không rượu cũng không hoa

Cảnh ngục tù khắc nghiệt, thiếu thốn trăm bề được thể hiện rất rõ qua hai câu thơ. Ở chốn lao tù, làm gì có rượu hoa để thưởng trăng? Chẳng phải nhà thơ thiếu rượu, thiếu hoa thật, mà là không có tiền để mua. Nhưng trước cảnh đẹp đêm nay, lòng người tù cũng xao xuyến rạo rực lắm. Bởi vậy, sự thiếu thốn đó càng trở nên vô nghĩa.

Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ

Sự bối rối, xốn xang của người tù được thể hiện rất rõ qua từ "khó hững hờ". Đứng trước một đêm trăng tuyệt đẹp, người tù cũng như bao người khác, dù trong hoàn cảnh nào cũng sẽ cố gắng để được thưởng thức trọn vẹn cái đẹp ấy. Với người tù, được giải tỏa tinh thần sau bao ngày chịu đựng sự giam hãm cứng nhắc và tàn bạo nơi ngục tù. Vì vậy, người tù ấy đã không hề uổng phí một đêm trăng đẹp đến như vậy.

Người xưa thường ngắm trăng trong một hoàn cảnh thanh thản, thư thái. Có rượu, có hoa, có bạn tri âm để chia sẻ cái vẻ đẹp và sự đẹo đẽ của đêm trăng mang lại. Thế nhưng, đối với người tù, việc thưởng trăng hoàn toàn không được như vậy. Chữ "vô" trong hai câu thơ mở đầu đã thể hiện rõ điều ấy. Không rượu, không hoa, không bạn tri âm, không tự do, vậy việc người tù ngắm trăng ở đây là gượng ép hay tự do?

Tuy thiếu thốn đủ thứ, nhưng lòng yêu thiên nhiên nói chung và yêu trăng nói riêng thì không bao giờ thiếu cả. Vậy nên, dù có gông cùm xiềng xích thì người chiến sĩ vẫn lạc quan, nhẹ nhàng quên đi sự thiếu thốn và nặng nề của nhà tù.

Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ

Hai câu thơ này có thể coi là linh hồn của cả bài thơ. Nó thể hiện sâu sắc tình yêu thiên nhiên say đắm của nhà thơ Hàn Mặc Tử:

Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ

Ở đây, ánh trăng như có hồn, nó hiển hiện rõ nét và dường như chủ động hơn khi tìm đến với người bạn tri âm, tri kỉ của mình. Vầng trăng và người tù mỗi người nhìn sang đối phương đều tràn đầy xúc động, niềm vui sướng và hạnh phúc. Tuy nhiên, nếu như vầng trăng chủ động tìm đến với người tù thì ở hai câu thơ sau, người tù lại chủ động tìm đến với vầng trăng.

Nhà thơ đã sử dụng phép nhân hóa để làm cho vầng trăng trở nên sinh động, có hồn chứ không lạnh lẽo, vô tri vô giác. Hai câu thơ đã tạo nên một bức tranh tuyệt đẹp, lãng mạn và đầy chất thơ.

Bài thơ Ngắm trăng đã thể hiện tình yêu thiên nhiên say đắm của người tù Hồ Chí Minh. Dù trong hoàn cảnh tù đày, Bác vẫn lạc quan, yêu đời và vẫn dành thời gian để thưởng thức vẻ đẹp của trăng. Bài thơ mang đậm màu sắc cổ điển và tinh thần hiện đại, thể hiện cốt cách của thi sĩ Hồ Chí Minh.