phân tích bài Tiếng Việt của Lưu Quang Vũ

Lưu Quang Vũ là nhà soạn kịch tài hoa, một trong những nhà soạn kịch xuất sắc nhất của nền văn học Việt Nam hiện đại. Kịch Lưu Quang Vũ được đánh giá là thành công nhất của ông, cũng làm nên tên tuổi của ông trên văn đàn. Ông viết nhiều thể loại, ở thể nào cũng có phong cách riêng, độc đáo, nhưng thành công hơn cả là kịch. Trong các vở kịch của Lưu Quang Vũ, dễ nhận thấy hầu hết đều thấm đượm một tinh thần nhân đạo sâu sắc. Một trong số đó là Tiếng Việt. Tác phẩm đã gây ấn tượng đặc biệt tốt cho người đọc dù đã trải qua bao nhiêu năm.

Bài thơ được viết theo thể thơ tự do, phù hợp để bộc lộ cảm xúc mãnh liệt. Trước hết, tác giả thể hiện tình yêu và tự hào đối với tiếng Việt:

Mẹ ơi, trên mái nhà nghe mưa rơi giọt nước mắt lẫn với giọt mưa lòng mẹ xót xa vì con đau

Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ
Phai nhạt đâu bao màu nắng? Màu cỏ qua bão lốc vẫn tươi nguyên

Những ngôi sao im lặng dưới đáy biển
Đêm đêm bật lên thành chữ cái
Bóng núi lênh khênh trên vách đất
Là chữ viết trên tường đá tổ tiên

Và tiếng nói phương Nam, tiếng nói phía Bắc
Tiếng của miền Trung, cơn gió Lào
Tận cùng nỗi khổ đau, tận cùng niềm vui sướng
Chữ thập trắng trên đường Trường Sơn

Tiếng thổn thức của rừng già
Ngực cháy bỏng lá rơi!

Tiếng sấm rền vang sông núi
Chữ lao động vất vả, chữ hy vọng chói ngời

Con nghe tiếng cha dặn cha
Hạt muối mặn mòi chia khắp nơi
Con nghe tiếng lúa chào
Lúa cao lút đầu, con bước vội
Qua ngàn ngày chiến tranh
Trên mặt đất bình yên lời ru đi khắp nơi
Gió thổi đâu thì đê vỡ đâu thì lụt
Đâu có yên khi quân thù giày xéo quê hương
Tan nát mất rồi, tiếng Việt mất rồi
Mất tên Hồ Chí Minh sáng mãi tên Người

Rõ ràng, tiếng Việt là tiếng mẹ đẻ, là tiếng nói của dân tộc mà bất cứ ai cũng phải có trách nhiệm gìn giữ, bảo vệ. Nhà thơ đã khéo léo lồng ghép những hình ảnh quen thuộc vào từng câu thơ khiến cho người đọc cảm nhận rõ nét về tình yêu, sự trân trọng dành cho thứ ngôn ngữ thiêng liêng của dân tộc. Đó là những kỉ niệm bên cạnh mẹ, nghe mưa rơi, nghe hạt muối mặn mòi của biển cả, nghe tiếng lúa chào,... Tất cả đều giản dị, gần gũi nhưng vô cùng thiêng liêng. Tiếng Việt còn là tiếng nói của non sông, chứa đựng bề dày lịch sử oai hùng của dân tộc. Nó giúp ta khẳng định vị thế trên trường quốc tế, khiến kẻ thù phải run sợ trước sự sắc bén của nó. Chính vì vậy, chúng ta cần phải có ý thức giữ gìn và phát huy truyền thống quý báu này.

Không chỉ dừng lại ở đó, tác giả tiếp tục khẳng định vẻ đẹp và sức mạnh của tiếng Việt:

Ôi tiếng Việt suốt đời tôi mắc nợ
Quên nỗi mình quên cơm ăn lửa đốt
Thôi thôi nhé, bông hồng đã cuối mùa
Em gái ơi, đừng thoáng như chim trời

Nếu được làm tiếng Việt tôi sẽ
Khắc chữ trênhành trang vạn người
Gửi lời nhắn yêu thương tới muôn đời
Sẽ không còn những tiếng than Vô cớ như hòn sỏi ném chơi

Tiếng Việt là tiếng da diết, tiếng sấm rền vang, tiếng của những cuộc đấu tranh hào hùng, oanh liệt của dân tộc. Từ thuở sơ khai, tiếng Việt được lấy cảm hứng từ thiên nhiên, từ những gì mộc mạc, đơn sơ nhất. Qua thời gian, tiếng Việt dần trở nên phong phú, đa dạng. Chúng ta có thể sử dụng linh hoạt trong nhiều hoàn cảnh khác nhau. Điều này được lí giải bởi tình yêu, sự gắn bó của con người với quê hương, đất nước; mong muốn giao tiếp, thấu hiểu lẫn nhau. Và đặc biệt, tiếng Việt là một ngôn ngữ vô cùng đặc biệt, nó ẩn chứa vẻ đẹp độc đáo từ âm hưởng, thanh điệu đến ký tự, chữ nghĩa.

Để làm nổi bật vẻ đẹp của tiếng Việt, tác giả đã vận dụng thành công nghệ thuật so sánh, kết hợp hài hòa giữa lý trí và tình cảm. Bên cạnh đó, giọng điệu tâm tình, thiết tha, sâu lắng cũng góp phần làm nên thành công cho tác phẩm.

Như vậy, bài thơ Tiếng Việt giống như một khúc ca ngọt ngào về tình yêu và sự tự hào dành cho ngôn ngữ dân tộc. Qua đó, Lưu Quang Vũ muốn gửi gắm đến mọi người thông điệp ý nghĩa về việc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. Mỗi người cần có ý thức, trách nhiệm đối với ngôn ngữ của dân tộc, tuyệt đối không được làm mất đi cái hay, cái đẹp vốn có của nó.