Sinh ra trên mảnh đất miền Trung - Quảng Trị đầy nắng gió, Trương Nam Hương đã lựa chọn cho mình một lối đi riêng, độc đáo, mới lạ và rất đỗi tài hoa. Thơ anh luôn có sức hút mạnh mẽ với độc giả bởi sự bình dị, gần gũi, dễ đi vào lòng người. Trong số những tác phẩm đặc sắc ấy, không thể không kể đến "Nhớ mẹ". Tác phẩm được rút ra trong tập thơ "Ngoảnh lại tháng năm", với chủ đề xoay quanh tình mẫu tử thiêng liêng, sâu nặng.
Bằng ngòi bút tinh tế, nhạy bén cùng sự đan xen khéo léo giữa những biện pháp tu từ quen thuộc, nhà thơ đã gửi gắm tới độc giả những xúc cảm chân thành, da diết nhất dành cho người mẹ kính yêu của mình. Đó là người phụ nữ tần tảo sớm hôm, hết lòng hy sinh vì con:
Con nhớ những ngày giá rét
Mẹ thường hay khoác áo cho con
Mà chẳng bao giờ thấy mẹ nói
Đến việc giữ ấm cho mình.
Trong kí ức của đứa con, những ngày tháng còn mẹ bên cạnh sao mà đẹp đẽ, êm đềm đến thế. Mùa đông giá rét, mẹ vẫn thường hay khoác chiếc áo của mình cho con, sợ con lạnh lẽo, run người vì cái buốt giá của tiết trời. Thế nhưng mẹ lại chẳng bao giờ nói ra lời, chỉ âm thầm lo lắng, chăm sóc cho đứa con bé bỏng của mình. Sự hy sinh cao cả ấy thật khiến chúng ta cảm động vô bờ.
Không chỉ dừng lại ở đó, những kỉ niệm về mẹ còn được tái hiện rõ nét thông qua khung cảnh bình yên nơi quê nhà, với biết bao loài cây, loài hoa quen thuộc:
Cây bưởi sai trĩu những quả
Ngọn mướp vàng tô thêm sắc chuối
Hoa xoan tím từng chùm quên khép
Những ban trưa nắng xuống rất đều.
Hình ảnh cây bưởi sai trĩu quả gợi liên tưởng đến những mùa hè bội thu, đem lại sự no ấm, đủ đầy cho gia đình. Bên cạnh đó, màu vàng của ngọn mướp, màu tím của hoa xoan cùng tô điểm, kết hợp hài hòa với nhau, tạo nên bức tranh thôn quê ngập tràn sắc màu. Đặc biệt, động từ "quên khép" trong câu thơ "Những ban trưa hoa xoan tím từng chùm quên khép" đã cho thấy sự mệt mỏi, chìm đắm trong giấc ngủ của người mẹ vì phải làm lụng, vất vả sớm hôm. Đó cũng là đặc quyền của những giây phút chuyển mùa, khoảnh khắc giao mùa ngắn ngủi, mong manh ấy.
Tiếp nối mạch cảm xúc ấy, sang khổ thơ thứ hai, nhà thơ tiếp tục vẽ nên hình ảnh người mẹ lam lũ, vất vả qua câu thơ:
Chiều muộn rồi mẹ nhóm lửa
Hơi ấm toả ra từ bếp cơm
Chiếu trên lưng mẹ rụng dần ngoài kia
Giọt sương đêm đọng mãi không rơi.
Khi bóng tối dần bao trùm lấy không gian rộng lớn, người mẹ nhóm lên bếp lửa hồng ấm áp để xua tan đi giá lạnh của nhiệt độ bên ngoài. Đồng thời, hơi ấm tỏa ra từ nồi cơm mẹ nấu cũng phần nào cho thấy sự hy sinh thầm lặng, cao cả của mẹ. Mọi gánh nặng cuộc sống dường như đè nặng lên đôi vai yếu đuối, khiến người phụ nữ nhỏ bé phải chịu đựng biết bao nỗi vất vả, cực nhọc. Bởi vậy, mẹ giống như cây xương rồng mạnh mẽ, kiên cường giữa sa mạc khô cằn, luôn cố gắng vươn lên đầy cứng cáp, rắn rỏi.
Và rồi, những câu thơ cuối cùng khép lại bài thơ với biết bao nỗi niềm xót xa, đau đớn khôn nguôi của đứa con khi nghĩ về mẹ:
Con nhớ lắm ngày xưa mẹ hát
Hoa cau rụng trắng ngoài thềm
Trời mưa bụi còn quàng thêm chiếc áo
Mẹ khoác đêm đông gió bấc
Dù cuộc sống còn nhiều khó khăn, vất vả nhưng mẹ vẫn luôn lạc quan, yêu đời. Mẹ thích thú ngồi hát những bài ca dao dân gian, quen thuộc, gợi lên biết bao rung cảm, thân thương nơi đáy lòng mỗi người con đất Việt. Không chỉ vậy, cứ đến mùa hoa cau nở, mẹ lại tất bật quét dọn nhà cửa, sân vườn cho sạch sẽ. Sau đó, đứng nhìn ra khoảng trời rộng lớn phía trước, thầm cảm thán: "Trời mưa bụi còn quàng thêm chiếc áo/ Mẹ khoác đêm đông gió bấc". Dù thời tiết có khắc nghiệt, giá lạnh đến đâu, mẹ vẫn dũng cảm đương đầu, đối mặt với nó, giống như một chiến binh sắt đá, không hề tỏ vẻ sợ hãi, nao núng.
Qua quá trình phân tích trên đây, ta thấy được "Nhớ mẹ" là một tác phẩm giàu giá trị, không chỉ về mặt nội dung mà còn cả hình thức nghệ thuật. Trước hết, nhan đề bài thơ cho thấy cảm hứng chủ đạo của tác phẩm là nỗi nhớ nhung, trân trọng của người con dành cho đấng sinh thành. Đặc biệt, bằng việc lựa chọn các hình ảnh giản dị, quen thuộc như "hoa xoan tím", "hoa cau rụng", "trái bưởi", "hoa mướp vàng"... kết hợp cùng các biện pháp tu từ so sánh, ẩn dụ, liệt kê,... nhà thơ đã góp phần khắc hoạ thành công hình ảnh người mẹ tần tảo, lam lũ, sớm hôm vất vả vì gia đình.
Thông qua những dòng thơ mộc mạc, chân thành, Trương Nam Hương đã đem đến cho người đọc những rung cảm tuyệt vời, sâu lắng về tình mẫu tử thiêng liêng, cao quý. Từ đó, gửi gắm tới thế hệ trẻ hôm nay lời nhắn nhủ sâu sắc: cần biết trân trọng, yêu thương, báo hiếu với cha mẹ - những người có công sinh thành, dưỡng dục ta khôn lớn.