Nguyễn Đình Thi là một nhà thơ nổi tiếng của nền văn học Việt Nam. Ông có công rất lớn trong việc xây dựng và phát triển nền điện ảnh Việt Nam. Thơ ông tự do, phóng khoáng, đồng thời cũng hàm súc, giàu chất suy tư, dạt dào cảm hứng yêu nước. Đất nước là một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông. Bài thơ được viết vào năm 1948, là sự tổng hợp của những sáng tác "Sáng mát trong như sáng năm xưa", "Đêm mít tinh" và "Dáng đứng Việt Nam". Qua những vần thơ, ta thấy được hình ảnh đất nước Việt Nam trong những năm tháng kháng chiến hào hùng, anh dũng. Đặc biệt, đoạn thơ sau đã tái hiện rõ nét hình ảnh đất nước:
"Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới
Tôi nhớ những ngày thu đã xa
Sớm chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra đi đầu không ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy."
Mở đầu đoạn thơ là hình ảnh mùa thu Hà Nội năm xưa:
"Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới"
Đó là một buổi sáng mùa thu với khí trời mát mẻ, trong lành. Khí trời ấy giống như bao buổi sáng mùa thu khác ở Hà Nội. Tác giả đã so sánh "Sáng mát trong như sáng năm xưa"- hiện tại với "Sáng năm xưa"- quá khứ. Từ đó làm nổi bật lên vẻ đẹp vĩnh hằng, trường tồn của mùa thu Hà Nội. Trong cái mát mẻ, trong trẻo của mùa thu, hương cốm mới là mùi vị đặc trưng của đất trời Hà Nội. Chỉ với hai câu thơ ngắn gọn, tác giả đã tái hiện lại một bức tranh mùa thu tuyệt vời của thủ đô. Đồng thời, qua đó cũng cho thấy tình yêu quê hương tha thiết, sâu đậm của nhà thơ.
Từ hình ảnh mùa thu Hà Nội trong quá khứ, Nguyễn Đình Thi đưa người đọc trở về với mùa thu hiện tại:
"Tôi nhớ những ngày thu đã xa
Sớm chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may"
Câu thơ "Tôi nhớ" như một chiếc chìa khóa dẫn chúng ta vào thế giới kí ức của tác giả. Ở đó, còn lưu giữ vẹn nguyên hình bóng của "những ngày thu đã xa". Đó cũng chính là những ngày đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp. Nhà thơ đã khắc họa nên một bức tranh mùa thu Hà Nội thật đẹp đẽ, lãng mạn nhưng ẩn sâu bên trong là nỗi buồn man mác. Bởi lúc này, tác giả đang ở chiến khu Việt Bắc, rời xa Hà Nội. Nhưng tất cả vẫn "chớm lạnh" trong nhà thơ. Cái lạnh của mùa thu làm nhà thơ nhớ đến mùi hương đặc trưng của lúa non, của cốm xanh. Để rồi từ đó, khơi gợi nên những nét đẹp rất Hà Nội, rất thu Hà Nội.
Trong dòng kí ức, hình ảnh con phố Hà Nội hiện lên thật đẹp đẽ. Những con phố dài và hẹp, với chút se lạnh của mùa thu cùng làn gió heo may tạo nên cảm giác "xao xác". Đây vốn là đặc trưng của mùa thu miền Bắc nói chung và Hà Nội nói riêng. Tuy nhiên, ở hai khổ thơ trước đó, tác giả đã khẳng định rằng mùa thu bây giờ đã khác với mùa thu xưa. Vì vậy, dù đã xa, nhưng nhà thơ vẫn luôn nhớ về những con phố quen thuộc nơi Hà Nội.
Kết thúc đoạn thơ là hình ảnh người lính trên đường hành quân:
"Người ra đi đầu không ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy"
Hình ảnh người lính "ra đi" đã gợi cho chúng ta liên tưởng đến cuộc kháng chiến chống Pháp. Khi đó, hàng vạn thanh niên đã lên đường chiến đấu để giành lại độc lập, tự do cho Tổ quốc. Họ ra đi với quyết tâm cao độ, sẵn sàng hi sinh "đầu không ngoảnh lại". Tuy nhiên, sâu thẳm trong trái tim họ vẫn còn những trăn trở, lưu luyến đối với quê hương. Điều này thể hiện tình yêu quê hương, đất nước sâu sắc của những người lính.
Bằng ngòi bút tài hoa, Nguyễn Đình Thi đã mang đến cho người đọc những cảm nhận chân thực nhất về hình ảnh đất nước Việt Nam trong những năm tháng kháng chiến. Đoạn thơ đã góp phần làm nổi bật chủ đề của tác phẩm, đó là tình yêu quê hương, đất nước và tinh thần kiên cường, bất khuất của dân tộc Việt Nam.