Thạch Lam là một cây bút tiêu biểu của nhóm Tự lực văn đoàn, cũng là một nhà văn tiêu biểu của văn học Việt Nam những năm 1930- 1945. Tuy sáng tác không nhiều nhưng những tác phẩm văn chương của Thạch Lam lại thấm đượm những giá trị nhân văn sâu sắc, những câu chuyện của đời sống vô cùng bình dị được nhà văn đưa vào tác phẩm với những điểm nhấn tạo thành những tác phẩm có giá trị, có sức hấp dẫn đặc biệt đối với bao thế hệ độc giả xưa- nay. Để tìm hiểu về phong cách, tư tưởng của nhà văn Thạch Lam, ta có thể phân tích thông qua truyện ngắn "Dưới bóng hoàng lan".
"Dưới bóng hoàng lan" là một trong những truyện ngắn tiêu biểu của Thạch Lan, cốt truyện nhẹ nhàng, khung cảnh làng quê gần gũi nhưng người đọc vẫn cảm nhận được những cái độc đáo, mới lạ mà nhà văn Thạch Lam mang đến, đó chính là hương vị của con người, của tình người. Những câu chuyện nhỏ bé, tầm thường của con người được nhà văn kể lại một cách chân thực, giản dị nhưng rất đỗi tinh tế.
Trở về sau 2 năm xa quê, Thanh - chàng trai trẻ tràn đầy niềm vui, háo hức khi được gặp lại bà và được đắm mình trong không gian thanh bình của ngôi nhà, của làng quê. Đóm, cô bé hàng xóm dễ thương, nhanh nhẹn hoạt bát đã thay Thanh chăm sóc khu vườn, trò chuyện với Thanh bằng những câu nói ngây thơ, để rồi hai người trò chuyện như hai người bạn thân lâu ngày gặp lại. Và cả Nga, cô gái hàng xóm xinh xắn, nhẹ nhàng, thanh lịch đã khiến trái tim của Thanh xao xuyến, bâng khuâng, nhớ nhung.
Chỉ là những cung bậc cảm xúc nhẹ nhàng nhưng dường như người đọc đều cảm thấy hạnh phúc, vui vẻ cùng với sự vui mừng, sung sướng của Thanh khi được trở về thăm nhà, thăm bà. Khung cảnh làng quê Việt Nam những năm tháng trước Cách mạng tháng Tám hiện ra đơn sơ, giản dị nhưng vô cùng chân thật, gần gũi. Những con đường lát gạch Bát Tràng, bức tường hoa, căn nhà cũ với cây hoàng lan cao lớn... là những kỉ niệm, những hình ảnh in sâu trong tâm trí của Thanh, của Nga, của bà cũng như biết bao nhiêu người dân Việt Nam khác.
Những tình cảm giản dị nhưng chân thành, mộc mạc của bà cháu, tình yêu nhẹ nhàng trong sáng của Thanh và Nga được nhà văn Thạch Lam thể hiện lên trang văn một cách tinh tế, nhẹ nhàng nhưng cũng không kém phần sâu sắc, để lại những ấn tượng khó phai mờ trong lòng người đọc.
Truyện ngắn "Dưới bóng hoàng lan" là một câu chuyện nhẹ nhàng, giản dị nhưng đầy tinh tế, sâu sắc, bởi vậy dù trải qua bao nhiêu năm tháng nó vẫn để lại những dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc.