Văn xuôi: Phân tích truyện ngắn "Chiếc thuyền ngoài xa" của Nguyễn Minh Châu, từ đó nêu suy nghĩ về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời.

Nguyễn Minh Châu là một cây bút tiêu biểu của nền văn học Việt Nam thời kì sau năm 1875. Các tác phẩm của ông đều hướng đến phản ánh cuộc sống và số phận của con người sau ngày hậu chiến. Không chỉ có nội dung sâu sắc mà mỗi tác phẩm của Nguyễn Minh Châu còn để lại những bài học triết lí, những tuyên ngôn khiến cho người đọc phải suy ngẫm, chiêm nghiệm. Cũng có lẽ vì sự tài ba, tinh tế ấy mà Nguyễn Minh Châu được đánh giá là "Người mở đường tài ba và tinh anh" của công cuộc đổi mới văn học.

Truyện ngắn "Chiếc thuyền ngoài xa" là một trong những tác phẩm tiêu biểu cho phong cách sáng tác của Nguyễn Minh Châu. Trong truyện ngắn này, vấn đề nổi bật được nhà văn đặt ra là mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời.

Để làm rõ mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời chúng ta cần hiểu nghệ thuật và cuộc đời là gì? Nghệ thuật là sự sáng tạo các sản phẩm chứa đựng giá trị tư tưởng và thẩm mĩ hoặc chứa đựng giá trị thẩm mĩ gắn với hành động thực tiễn nhằm đáp ứng nhu cầu thẩm mĩ của con người. Còn cuộc đời hay hiện thực là toàn thể, là sự tồn tại, là cái đang diễn ra, là những gì sẵn có, vốn có. Vậy mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời là mối quan hệ gắn bó, mật thiết, tương hỗ cho nhau. Nghệ thuật xuất phát từ cuộc đời và phản ánh cuộc đời, làm đẹp cho cuộc đời, còn cuộc đời cung cấp chất liệu cho nghệ thuật.

Nhân vật chính của truyện là một người nghệ sĩ nhiếp ảnh, theo yêu cầu của trưởng phòng, anh tới một vùng biển từng là chiến trường trận mạc xưa kia để chụp những bức ảnh cho bộ lịch tường về chủ đề thuyền và biển. Tại đây, anh đã nhận thức được nhiều điều.

Trước hết là phát hiện về bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp - "một cảnh đắt trời cho", sự hòa quyệt giữa ánh sáng và màu sắc khiến cho người nghệ sĩ cảm thấy hạnh phúc, dường như anh đã nắm bắt được chí key của sự toàn thiện, khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn. Đó chính là sự tỏa sáng từ tâm hồn của người nghệ sĩ khi bắt gặp một cảnh đẹp.

Nhưng đằng sau tấm ảnh cưới của vợ chồng người chánh án huyện thì người nghệ sĩ lại phát hiện "cái màu hồng hồng của sương mai" kia chính là sự bầm da, bầm thịt và đám con nheo nhóc của cặp vợ chồng kia chính là kết quả của cuộc mạn đẻ nạn nọ. Cảnh đắt trời cho ấy đã làm cho tâm hồn người nghệ sĩ như được tắm rửa trong sạch, tươi đẹp nhưng nó cũng gợi ra sự thật nghiệt ngã, phũ phàng của cuộc sống. Từ đó, người nghệ sĩ có thể nhìn mọi sự vật, hiện tượng một cách đa diện, nhiều chiều hơn chứ không đơn giản, hời hợt.

Cũng trong chuyến đi này, người nghệ sĩ còn phát hiện ra một bức tranh khác nữa, đó là bức tranh cuộc sống của một gia đình hàng chài. Đằng sau bức tranh thiên nhiên toàn bích kia là cuộc sống thật của người dân lao động. Một người đàn bà trạc ngoài bốn mươi, cao lớn, thô kệch, rỗ mặt, mệt mỏi sau một đêm thức trắng kéo lưới, ngoại hình của người đàn bà ấy gợi ấn tượng về một cuộc đời lam lũ, nhọc nhằn, vất vả. Người đàn bà ấy rất sợ chồng mình - một người đàn ông xấu xí, dữ dằn, tàn nhẫn, luôn đánh vợ để giải tỏa nỗi bất bình, khổ đau - trút cơn giận lên mình. Nhưng vì cuộc sống trên thuyền của cả gia đình sẽ rất khó khăn nên chị vẫn cam chịu, chấp nhận.

Khi được chánh án Đẩu mời đến tòa án huyện, khuyên chị nên bỏ chồng, chị đã từ chối vì với người đàn bà kia, ông chồng dù vũ phu những vẫn là một người cần thiết trong gia đình, nhất là khi sóng gió biển khơi. Chị cũng rất biết ơn chồng mình bởi "người đàn ông ấy là nạn nhân của cuộc sống khốn khổ". Sau khi nghe những lời khuyên của Đẩu và Phùng, người đàn bà ấy đã thay đổi cách xưng hô, từ "con - quý toà" sang "chị - các chú". Điều đó thể hiện thái độ tôn trọng và cũng là sự ý thức rõ ràng về vị trí của mình trong cuộc đời. Thế nhưng, sau tất cả những cố gắng thay đổi của Đẩu và Phùng thì người đàn bà ấy vẫn quyết định không bỏ chồng. Hành động này của chị khiến cho cả Đẩu và Phùng vô cùng ngạc nhiên.

Như vậy, qua hai phát hiện của người nghệ sĩ, Nguyễn Minh Châu muốn đặt ra mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời. Nghệ thuật chỉ khám phá nét đẹp bề ngoài của hiện tượng mà quên đi bản chất bên trong, người nghệ sĩ phải có cái nhìn đa diện trước cuộc sống, không được đánh giá hiện tượng dựa trên vẻ bề ngoài của nó. Đồng thời, tác giả cũng khẳng định rằng cuộc sống mới thực sự là nơi sản sinh ra nghệ thuật, nghệ thuật bắt nguồn từ cuộc sống và phục vụ cho cuộc sống.

Bằng việc xây dựng thành công nhân vật người đàn bà làng chài, truyện ngắn "Chiếc thuyền ngoài xa" đã cho ta bài học về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời. Nghệ thuật chân chính phải gắn liền với cuộc đời và người nghệ sĩ phải có cái nhìn đa diện trước cuộc sống.