phân tích tác phẩm lúa trong rừng u minh của hoạ sĩ tô dự

Hành trình vào không gian sắc màu đa dạng của Tô Dự, ta có thể bình tĩnh và khách quan nhận định: tác phẩm của họa sĩ xoay quanh các chủ đề: phong cảnh quê nhà, đất nước, sinh hoạt trong lao động thường nhật, trong hoàn cảnh chiến đấu, chân dung, tĩnh vật… gồm luôn những bức tranh họa sĩ sáng tác trong thời gian theo học mỹ thuật ở nước ngoài hoặc trong lần tập kết ra Bắc, hay những họa phẩm hình thành suốt dọc Trường Sơn trên đường ra Bắc, về Nam. Nhìn tổng thể về khuynh hướng nghệ thuật, qua công tác dạy mỹ thuật ở trường học, đi vẽ ngoài trời với học sinh tại Xóm Chài, Cái Răng hay đi thực tế ở Trung, Bắc, anh em nhận rõ Tô Dự không tách rời khuynh hướng hiện thực (realism), cũng như đa phần họa sĩ cách mạng ba miền. Tuyệt nhiên, trước bạn bè văn nghệ thân quen, có lẽ do tính tình ngay thẳng hiền lành, Tô nghệ sĩ chưa bao giờ để lộ xúc cảm trước những họa phẩm theo các trường phái khó hiểu khác như trừu tượng (abstractionism), siêu thực (surrealism), lập thể (cubism), dã thú (fauvism) hoặc đa-đa (dadaism)… nằm trong thế giới đa đoan của chủ nghĩa hiện đại (modernism) hiện nay còn bị băn khoăn, tranh cãi bởi một số người. Phong cách nghệ thuật thể hiện xuyên suốt  trong hầu hết tác phẩm của họa sĩ qua các giai đoạn công tác nhất là bộ tranh lịch sử hoành tráng 3 tấm chủ đề “Người xưa đi mở nước” đã mang đến cho người xem một thông điệp sâu sắc, rõ ràng với chủ đề và nội dung cao đẹp. Đó là nỗi gian khổ triền miên, tinh thần đấu tranh quyết thắng, tính gan góc trước thiên nhiên nghiệt ngã của cha ông ta nơi vùng đất mới phương Nam. Cảm xúc chan hòa trong một lần được chiêm ngưỡng những bức họa lich sử hoành tráng này của họa sĩ làm tôi không khỏi bồi hồi nhớ lại những vần thơ tuyệt bút của thi tướng Huỳnh Văn Nghệ (5): “Từ thuở mang gươm đi mở cõi/ Trời Nam thương nhớ đất Thăng Long” (Nhớ Bắc). Nhìn những sáng tác của Tô Dự, ta có cảm tưởng như họa sĩ đã thổi hồn theo từng vệt màu nét cọ giàu tính trí tuệ mà tinh tế truyền cảm sắc sảo, điêu luyện vì được xử lý một cách chuyên nghiệp trong từng bức tranh, khiến công chúng thưởng ngoạn nghệ thuật có cơ sở thẩm định được tài năng, kiến thức của nghệ sĩ.