Học sinh là lứa tuổi nhạy cảm, dễ tổn thương trước những lời nói hay hành động thiếu tinh tế của người lớn. Một trong những điều khiến các em cảm thấy khó chịu nhất chính là việc bị so sánh với người khác. Tuy nhiên, nếu nhìn nhận vấn đề một cách khách quan, chúng ta sẽ thấy rằng việc so sánh này đôi khi mang đến những lợi ích nhất định nhưng cũng ẩn chứa nhiều nguy cơ tiềm tàng. Vậy học sinh nên ứng xử như thế nào khi bị so sánh với người khác?
Trước hết, chúng ta cần hiểu rõ rằng việc so sánh học sinh với người khác là một hành động khá phổ biến trong cuộc sống hàng ngày. Thầy cô so sánh để đánh giá năng lực, phẩm chất của học sinh; cha mẹ so sánh để thúc đẩy con cái cố gắng hơn; bạn bè so sánh để học hỏi lẫn nhau… Nhìn chung, mục đích của việc so sánh là nhằm giúp học sinh tiến bộ, hoàn thiện bản thân. Tuy nhiên, cách thức so sánh chưa phù hợp có thể gây ra những hậu quả tiêu cực.
So sánh là một công cụ hữu hiệu để giúp học sinh nhận ra ưu điểm, khuyết điểm của bản thân, từ đó có hướng phấn đấu vươn lên. Ví dụ, khi thầy cô so sánh điểm số môn Toán của hai học sinh A và B, học sinh A sẽ cảm thấy tự hào vì đạt được thành tích cao hơn, còn học sinh B sẽ có động lực để cải thiện kết quả học tập. Tương tự, khi cha mẹ so sánh thành tích học tập của con cái với anh chị em trong nhà, các em sẽ có thêm động lực để nỗ lực hơn nữa.
Tuy nhiên, việc so sánh chỉ thực sự hiệu quả khi nó được thực hiện một cách khéo léo, tế nhị. Khi so sánh, người lớn cần chú ý đến tâm lý của trẻ, lựa chọn thời điểm thích hợp để trao đổi, tránh gây áp lực, khiến trẻ cảm thấy tự ti, chán nản. Bên cạnh đó, thay vì chỉ tập trung vào những mặt tiêu cực, người lớn nên dành thời gian để khen ngợi những nỗ lực, cố gắng của học sinh. Điều này sẽ giúp các em cảm thấy được động viên, khích lệ và tiếp tục duy trì phong độ tốt.
Ngoài ra, việc so sánh cũng có thể gây ra những tác động tiêu cực nếu nó được thực hiện một cách thái quá hoặc thiếu tinh tế. Khi bị so sánh quá nhiều, học sinh có thể trở nên tự ti, mặc cảm, thậm chí là căm ghét bản thân. Điều này đặc biệt nguy hiểm đối với những học sinh vốn đã tự ti, nhút nhát. Hơn nữa, việc so sánh còn có thể tạo ra sự ganh đua, đố kị giữa các học sinh, ảnh hưởng xấu đến mối quan hệ bạn bè.
Vì vậy, để ứng xử phù hợp khi bị so sánh, học sinh cần giữ vững lập trường, không để bản thân bị ảnh hưởng bởi những lời nói tiêu cực. Các em nên nhớ rằng mỗi người đều có những ưu điểm, nhược điểm riêng, không ai hoàn hảo cả. Thay vì so sánh bản thân với người khác, các em nên tập trung vào việc phát triển năng lực của bản thân, khám phá sở thích, đam mê của mình.
Bên cạnh đó, học sinh cũng cần rèn luyện kỹ năng giao tiếp, ứng xử khéo léo, lịch sự. Khi bị so sánh, các em nên giữ thái độ bình tĩnh, lễ phép, không nên phản ứng gay gắt, cãi vã. Thay vào đó, các em nên lắng nghe, tiếp thu những góp ý của người lớn, đồng thời chia sẻ những suy nghĩ, cảm xúc của bản thân một cách chân thành.
Câu chuyện “Chiếc lá cuối cùng” của O. Henry là một minh chứng điển hình cho việc so sánh có thể mang đến những giá trị tích cực. Trong truyện, Giôn xi – một cô gái trẻ mắc bệnh viêm phổi nặng, luôn tuyệt vọng chờ đợi chiếc lá cuối cùng rụng xuống để kết thúc cuộc đời. Tuy nhiên, nhờ sự hy sinh thầm lặng của cụ Bơ men, chiếc lá cuối cùng vẫn bám trụ trên cành cây, mang đến niềm hi vọng cho Giôn xi. Hành động của cụ Bơ men đã giúp Giôn xi vượt qua cơn bệnh hiểm nghèo, tìm lại niềm vui sống. Qua đó, tác giả muốn gửi gắm thông điệp về sức mạnh của tình yêu thương, sự hy sinh và lòng vị tha.
Tóm lại, việc so sánh học sinh với người khác có thể mang đến những lợi ích nhất định nhưng cũng ẩn chứa nhiều nguy cơ tiềm tàng. Vì vậy, học sinh cần biết cách ứng xử phù hợp khi bị so sánh, tránh những tác động tiêu cực đến bản thân. Đồng thời, thầy cô, cha mẹ, bạn bè cũng cần có cách thức so sánh phù hợp, tế nhị, giúp học sinh phát huy tối đa năng lực của bản thân. Chỉ khi đó, việc so sánh mới thực sự trở thành một công cụ hữu ích trong quá trình giáo dục và phát triển của học sinh.