Trình bày cơ chế miễn dịch trong cơ thể

1. Miễn dịch không đặc hiệu (Miễn dịch bẩm sinh): Tuyến phòng thủ đầu tiên

Đây là hệ thống miễn dịch có sẵn từ khi chúng ta sinh ra và có khả năng phản ứng nhanh chóng với nhiều loại tác nhân gây bệnh khác nhau mà không cần phải nhận diện chúng trước đó. Cơ chế này bao gồm:

Hàng rào vật lý và hóa học:
Da: Lớp biểu bì ngoài cùng tạo thành một hàng rào cơ học vững chắc, ngăn chặn sự xâm nhập của vi sinh vật.
Niêm mạc: Lớp lót bên trong các cơ quan như đường hô hấp, tiêu hóa, tiết niệu, có khả năng tiết chất nhầy để bẫy và loại bỏ mầm bệnh.
Các chất tiết: Nước mắt, nước bọt, dịch vị dạ dày (axit), mồ hôi chứa các enzyme và chất kháng khuẩn có thể tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi sinh vật.
Hệ vi sinh vật thường trú: Các vi sinh vật có lợi sống trên da và trong đường ruột cạnh tranh với mầm bệnh, ngăn chặn chúng xâm nhập và phát triển.
Các tế bào miễn dịch:
Bạch cầu trung tính (Neutrophils): Đây là loại bạch cầu chiếm số lượng lớn nhất, có khả năng thực bào (nuốt và tiêu hóa) vi khuẩn và các mảnh vụn tế bào.
Đại thực bào (Macrophages): Có mặt ở hầu hết các mô, thực bào các tác nhân gây bệnh và tế bào chết, đồng thời trình diện kháng nguyên cho hệ miễn dịch đặc hiệu.
Tế bào NK (Natural Killer cells): Nhận diện và tiêu diệt các tế bào bị nhiễm virus hoặc tế bào ung thư mà không cần có sự nhận diện kháng nguyên đặc hiệu.
Bạch cầu ái toan (Eosinophils) và bạch cầu ái kiềm (Basophils): Tham gia vào phản ứng chống lại ký sinh trùng và các phản ứng dị ứng.
Các protein huyết tương:
Hệ thống bổ thể (Complement system): Một nhóm protein hoạt động theo chuỗi, có thể trực tiếp tiêu diệt vi khuẩn, tăng cường quá trình thực bào và gây viêm.
Interferon: Các protein được sản xuất bởi tế bào bị nhiễm virus, có tác dụng ức chế sự nhân lên của virus và kích hoạt các tế bào miễn dịch khác.
Phản ứng viêm: Một phản ứng cục bộ của cơ thể đối với tổn thương hoặc nhiễm trùng, đặc trưng bởi sưng, nóng, đỏ và đau. Mục đích của phản ứng viêm là thu hút các tế bào và protein miễn dịch đến vị trí tổn thương để tiêu diệt mầm bệnh và phục hồi mô.
2. Miễn dịch đặc hiệu (Miễn dịch thu được): Tuyến phòng thủ thứ hai, có tính thích ứng

Hệ thống miễn dịch này phát triển khi cơ thể tiếp xúc với các tác nhân gây bệnh cụ thể (gọi là kháng nguyên). Nó có khả năng nhận diện và đáp ứng một cách chính xác với từng loại kháng nguyên, đồng thời tạo ra trí nhớ miễn dịch, giúp cơ thể phản ứng nhanh và mạnh hơn nếu gặp lại kháng nguyên đó trong tương lai. Miễn dịch đặc hiệu bao gồm hai nhánh chính:

Miễn dịch dịch thể (Humoral immunity):
Được thực hiện bởi các tế bào lympho B (B cells).
Khi tế bào B nhận diện kháng nguyên (thường với sự hỗ trợ của tế bào T hỗ trợ), chúng sẽ biệt hóa thành tế bào plasma, có khả năng sản xuất và tiết ra các kháng thể (antibodies).
Kháng thể là các protein đặc hiệu, có khả năng gắn kết với kháng nguyên, từ đó vô hiệu hóa chúng (ngăn chặn khả năng xâm nhập tế bào), tạo điều kiện cho các tế bào thực bào tiêu diệt hoặc kích hoạt hệ thống bổ thể để phá hủy mầm bệnh.
Một số tế bào B biệt hóa thành tế bào B nhớ (memory B cells), có tuổi thọ dài và có khả năng đáp ứng nhanh chóng nếu cơ thể tái nhiễm cùng loại kháng nguyên.
Miễn dịch tế bào (Cell-mediated immunity):
Được thực hiện bởi các tế bào lympho T (T cells).
Có hai loại tế bào T chính:
Tế bào T gây độc tế bào (Cytotoxic T cells - Tc hay CD8+ T cells): Nhận diện và tiêu diệt các tế bào của cơ thể đã bị nhiễm virus, vi khuẩn nội bào hoặc tế bào ung thư bằng cách tiết ra các chất độc hoặc kích hoạt quá trình chết tế bào theo chương trình (apoptosis). Các tế bào này nhận diện kháng nguyên được trình diện trên các phân tử MHC lớp I của tế bào bị nhiễm bệnh.
Tế bào T hỗ trợ (Helper T cells - Th hay CD4+ T cells): Không trực tiếp tiêu diệt mầm bệnh hoặc tế bào nhiễm bệnh, nhưng chúng đóng vai trò trung tâm trong việc điều phối phản ứng miễn dịch. Khi nhận diện kháng nguyên được trình diện trên các phân tử MHC lớp II của các tế bào trình diện kháng nguyên (như đại thực bào, tế bào B), tế bào Th sẽ tiết ra các cytokine (các phân tử tín hiệu) để kích hoạt và điều chỉnh hoạt động của các tế bào miễn dịch khác, bao gồm tế bào B (hỗ trợ sản xuất kháng thể) và tế bào T gây độc tế bào.
Tương tự tế bào B, một số tế bào T cũng biệt hóa thành tế bào T nhớ (memory T cells), giúp tăng cường đáp ứng miễn dịch khi tái nhiễm.