Viết bài văn phân tích tác phẩm truyện Hương hoa hoàng lan của tac gia Nguyễn Phan Khuê.

Trong dòng chảy văn học Việt Nam hiện đại, không ít tác phẩm đã nhẹ nhàng nhưng sâu lắng để lại trong lòng người đọc những rung cảm tinh tế về con người, về ký ức, và về những điều thiêng liêng của cuộc sống. Truyện ngắn “Hương hoa hoàng lan” của Nguyễn Phan Khuê là một tác phẩm như thế. Không cầu kỳ về cốt truyện, không quá kịch tính về tình huống, truyện lại lay động người đọc bởi sự giản dị mà xúc động trong mạch cảm xúc, để từ đó nâng niu những điều nhỏ bé nhưng thiêng liêng trong tâm hồn con người – đó là tình cảm gia đình, ký ức tuổi thơ và sự gắn bó thiêng liêng với cội nguồn.

“Hương hoa hoàng lan” là một truyện ngắn mang đậm màu sắc trữ tình, giàu chất thơ và chất hoài niệm. Tác phẩm kể về một người con sau nhiều năm xa quê trở về ngôi nhà cũ. Mọi cảnh vật xưa dường như vẫn còn đó: mái hiên, bậc cửa, giàn hoa, gốc cây… đặc biệt là cây hoa hoàng lan nơi góc vườn, nơi từng lưu giữ bao kỉ niệm tuổi thơ êm đềm. Mùi hương hoa hoàng lan – thứ hương dịu nhẹ nhưng đầy ám ảnh – trở thành mạch nối xuyên suốt truyện, gợi nhắc về mẹ, về ký ức, và gợi thức những nỗi niềm yêu thương trong tâm hồn nhân vật.

Một trong những thành công lớn của tác phẩm chính là ở thủ pháp nghệ thuật xây dựng không gian và thời gian nghệ thuật giàu tính biểu cảm. Không gian là ngôi nhà cũ, khu vườn xưa – nơi lưu giữ bao kỉ niệm. Thời gian trong truyện là sự đan xen giữa hiện tại và quá khứ, giữa thực tại của một buổi chiều trở về và dòng hồi tưởng tràn về trong tâm trí người con. Sự đan xen này tạo nên chiều sâu cảm xúc cho tác phẩm, gợi mở nhiều tầng nghĩa về ký ức, thời gian và sự tri ân đối với những điều đã mất.

Hình tượng mẹ hiện lên trong truyện không quá rõ nét về ngoại hình hay hành động, nhưng lại đậm sâu về cảm xúc. Mẹ hiện diện trong từng chi tiết nhỏ: tiếng guốc mộc trên bậc cửa, bàn tay lau mồ hôi trên trán con, giọng ru êm đềm, và nhất là trong hương hoa hoàng lan – mùi hương gắn liền với hình bóng người mẹ tảo tần. Tình mẹ không cần diễn giải dài dòng, mà thấm vào từng kỉ niệm, từng hơi thở của không gian quê nhà. Đây chính là điểm nhấn cảm động nhất của truyện, khiến người đọc như lặng người trước sự hy sinh lặng thầm của người mẹ, đồng thời thấy lòng trĩu nặng trước những mất mát không thể gọi tên.

Điểm độc đáo nữa của truyện là ở hình ảnh cây hoa hoàng lan, vừa là một chi tiết nghệ thuật mang tính biểu tượng, vừa là “nhân chứng” cho dòng chảy ký ức. Hương hoa hoàng lan là thứ hương nhẹ, không nồng nàn mà bền bỉ, giống như tình mẹ – âm thầm, kiên nhẫn, không phô trương nhưng lại thấm sâu và dai dẳng. Hương ấy không chỉ gợi nhớ mà còn lay thức tâm hồn người con sau bao năm xa cách, như một lời nhắn nhủ trở về với cội nguồn, với bản ngã chân thật nhất của mình. Chính chi tiết nghệ thuật này đã tạo nên chiều sâu triết lý cho tác phẩm: sống là để không quên, sống là để trở về và gìn giữ những điều thiêng liêng đã từng nuôi dưỡng tâm hồn ta.

Ngôn ngữ của truyện giản dị, tinh tế, nhiều chỗ mang chất thơ, chất nhạc, tạo nên không khí trầm lắng, sâu lắng. Giọng điệu nhẹ nhàng, thủ thỉ như lời tâm sự, càng làm nổi bật chất hoài niệm, chất nhân văn của tác phẩm. Tác giả không tô vẽ, không kịch tính, nhưng chính sự chân thực trong cảm xúc và sự tinh tế trong ngôn ngữ đã khiến truyện để lại dư âm lâu dài trong lòng người đọc.

Tóm lại, “Hương hoa hoàng lan” không phải là một câu chuyện lớn lao hay kịch tính, nhưng lại có sức lay động mạnh mẽ bởi chất nhân văn sâu sắc và vẻ đẹp của tình cảm gia đình, tình yêu quê hương, đặc biệt là tình mẹ thiêng liêng. Tác phẩm như một lời nhắc nhẹ nhàng nhưng sâu sắc: hãy sống chậm lại, để nhớ, để tri ân và để giữ gìn những giá trị vĩnh cửu trong tâm hồn mỗi con người.