Lưu Quang Vũ là một nhà soạn kịch tài năng của nền văn học Việt Nam hiện đại. Vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của ông. Đoạn trích “Thoát ra nghịch cảnh” là một phần của vở kịch, thể hiện rõ chủ đề và tư tưởng của tác phẩm.
Đoạn trích kể về cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác anh hàng thịt. Hồn Trương Ba vốn là một người làm vườn chất phác, hiền hậu nhưng vì lỗi của Nam Tào, Bắc Đẩu mà ông bị chết oan. Để sửa sai, Đế Thích đã cho hồn Trương Ba sống lại và nhập vào xác anh hàng thịt mới chết. Ban đầu, mọi thứ đều tốt đẹp nhưng dần dần, hồn Trương Ba bị tha hóa bởi cái xác anh hàng thịt. Ông cảm thấy đau khổ và muốn thoát khỏi thân xác kềnh càng, thô lỗ của anh hàng thịt.
Trong màn đối thoại, hồn Trương Ba và xác anh hàng thịt có những mâu thuẫn gay gắt. Hồn Trương Ba cho rằng mình vẫn có một đời sống nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắn. Còn xác anh hàng thịt lại cho rằng hồn Trương Ba không thể tách khỏi xác anh hàng thịt. Hai bên cãi cọ qua lại, cuối cùng dẫn đến cuộc đấu lí.
Xác anh hàng thịt đưa ra những bằng chứng cụ thể để chứng minh cho lời nói của mình. Nó cho rằng hồn Trương Ba không thể tách khỏi xác anh hàng thịt, bởi vì tất cả những hành động, cử chỉ của hồn Trương Ba đều chịu sự chi phối của xác anh hàng thịt. Hồn Trương Ba đành phải thừa nhận rằng xác anh hàng thịt có lý.
Cuộc đấu tranh nội tâm của hồn Trương Ba diễn ra rất quyết liệt. Hồn Trương Ba muốn thoát khỏi thân xác kềnh càng, thô lỗ của anh hàng thịt để được sống đúng với bản thân mình. Nhưng xác anh hàng thịt lại cho rằng hồn Trương Ba không thể tách khỏi xác anh hàng thịt. Cuối cùng, hồn Trương Ba đã chấp nhận hoàn cảnh trớ trêu của mình và tìm cách hòa hợp với xác anh hàng thịt.
Qua màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác anh hàng thịt, Lưu Quang Vũ muốn thể hiện quan niệm về mối quan hệ giữa hồn và xác. Hồn là phần tinh thần, là ý chí, là khát vọng của con người. Xác là phần vật chất, là nhu cầu, là dục vọng của con người. Hai yếu tố này luôn tồn tại song song và bổ sung cho nhau. Khi hồn và xác hòa hợp với nhau, con người sẽ có một cuộc sống trọn vẹn. Ngược lại, khi hồn và xác mâu thuẫn với nhau, con người sẽ rơi vào bi kịch.
Bên cạnh đó, đoạn trích còn phê phán lối sống chạy theo vật chất mà quên đi đời sống tinh thần. Hồn Trương Ba là một người có tâm hồn cao đẹp, nhưng vì ham muốn được sống lại mà ông đã phải nhập vào xác anh hàng thịt. Điều này cho thấy, khi con người quá coi trọng vật chất thì sẽ dễ dàng đánh mất đi những giá trị tinh thần cao quý.
Tóm lại, màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác anh hàng thịt là một đoạn trích đặc sắc trong vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”. Đoạn trích đã thể hiện thành công chủ đề và tư tưởng của tác phẩm, đồng thời cũng mang đến cho người đọc những bài học sâu sắc về cuộc sống.