Nguyễn Quang Thiều là nhà thơ trưởng thành trong giai đoạn đổi mới của nền văn học Việt Nam. Ông nổi tiếng với nhiều tác phẩm thơ ca, truyện ngắn, tiểu thuyết và dịch sách. Thơ của ông mang đậm chất trữ tình, lãng mạn, thể hiện tình yêu quê hương, đất nước và con người. Trong đó, bài thơ "Bài hát về cố hương" là một tác phẩm tiêu biểu, thể hiện rõ nét nội dung, giá trị văn hóa và triết lý nhân sinh.
Mở đầu bài thơ, Nguyễn Quang Thiều đã giới thiệu về quê hương của mình:
> Tôi hát bài hát về cố hương
> Tôi hát bài hát về cố hương
> Tôi hát bài hát về cố hương
> Bằng khúc ruột tôi đã chôn ở đó
Tác giả khẳng định rằng quê hương là nơi chôn rau cắt rốn, là nơi lưu giữ những ký ức đẹp đẽ nhất của tuổi thơ. Quê hương là nơi chứa đựng những tình cảm thiêng liêng, là nơi ta luôn nhớ nhung và mong muốn trở về.
Trong khổ thơ tiếp theo, tác giả đã miêu tả những hình ảnh quen thuộc của quê hương:
> Khi tất cả đã ngủ say
> Nó không tiêu tan dưới những vì sao ướt át
> Nó thành con giun đất
> Và những ngọn gió hoang mê dại tìm về
> Bò âm thầm dưới vại nước, bờ ao
Những hình ảnh này gợi lên một bức tranh quê hương bình dị, mộc mạc nhưng cũng rất thơ mộng. Rơm rạ, giếng nước, gốc đa... đều là những hình ảnh quen thuộc của làng quê Việt Nam, gắn liền với tuổi thơ của mỗi người.
Khổ thơ thứ hai, tác giả đã nói về những kỷ niệm tuổi thơ:
> Tôi hát bài ca về cố hương tôi
> Trong ánh sáng đèn dầu
> Trong những chiếc tiểu sành đang xếp bên lò
> Ngọn đèn đó ông bà tôi để lại
> Gốm đẹp và buồn hơn tất cả những ngọn đèn
Quê hương là nơi lưu giữ những kỷ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ, là nơi ta được sống trong tình yêu thương của gia đình, bè bạn. Những kỷ niệm ấy sẽ theo ta suốt cuộc đời, là nguồn động lực giúp ta vượt qua mọi khó khăn thử thách.
Cuối cùng, tác giả đã khẳng định tình yêu quê hương tha thiết:
> Một mai đây tôi sẽ nằm trong đó
> Thuở tôi vừa sinh ra...
Tác giả khẳng định rằng dù thân xác có trở về cát bụi, nhưng linh hồn vẫn mãi mãi gắn bó với quê hương. Tình yêu quê hương là một tình cảm thiêng liêng, bất diệt, luôn cháy bỏng trong trái tim mỗi người.
Bài thơ "Bài hát về cố hương" của Nguyễn Quang Thiều là một tác phẩm hay, giàu ý nghĩa. Bài thơ đã khắc họa thành công vẻ đẹp bình dị mà thiêng liêng của quê hương, đồng thời thể hiện tình yêu quê hương tha thiết của tác giả.
Về mặt nội dung, bài thơ thể hiện tình cảm sâu nặng của tác giả dành cho quê hương. Đó là tình yêu quê hương, lòng biết ơn đối với cha ông, và khát vọng gìn giữ truyền thống dân tộc. Về mặt giá trị văn hóa, bài thơ phản ánh nét đặc trưng văn hóa của làng quê Việt Nam, với những hình ảnh quen thuộc như rơm rạ, giếng nước, gốc đa... Về mặt triết lý nhân sinh, bài thơ gợi nhắc chúng ta về ý nghĩa của cuộc sống, về sự trường tồn của linh hồn, và về trách nhiệm của mỗi người trong việc bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống.
Có thể thấy, Nguyễn Quang Thiều là một nhà thơ tài năng, có tâm hồn nhạy cảm và tinh tế. Qua bài thơ "Bài hát về cố hương", ông đã gửi gắm những tình cảm chân thành, sâu sắc của mình về quê hương, đất nước. Bài thơ đã góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn học Việt Nam.