phân tích thơ cảnh khuya của HCM: Tiếng suối trong như tiếng hát xa Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa Cảnh khuya như vẽ, người chưa ngủ Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà

Bài thơ "Cảnh Khuya" được Bác Hồ sáng tác vào năm 1947, giữa lúc cuộc kháng chiến chống Pháp đang diễn ra gay go và quyết liệt. Sau những giờ phút mỏi mệt, trong cảnh đêm của núi rừng Việt Bắc, Bác đã sáng tác bài thơ này.

Ngay từ những câu mở đầu của bài thơ, người đọc đã cảm nhận được vẻ đẹp của một đêm trăng. Tiếng suối được so sánh "trong như tiếng hát" làm cho âm thanh của núi rừng trở nên vô cùng du dương. Trong nguyên văn chữ Hán, điệp ngữ "lồng" được lặp lại hai lần để gợi tả vẻ đẹp của ánh trăng:

"Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa"

Hình ảnh "Trăng lồng cổ thụ" mang nét truyền thống của thơ cổ, khi kết hợp với hoa, hình ảnh này trở nên rất Việt Nam. Câu thơ khiến ta nhớ đến những câu thơ trong "Chinh phụ ngâm khúc": "Hoa giãi nguyệt, nguyệt in một tấm/ Nguyệt lồng hoa, hoa thắm từng bông". Nhưng trong bài thơ của Bác Hồ, hai vế "trăng lồng cổ thụ" và "bóng lồng hoa" đều được ngắt nhịp, gợi lên sự đa dạng, sinh động của cảnh vật. Bức tranh thiên nhiên trong bài thơ được Bác miêu tả khá đầy đủ, từ tầng thấp đến tầng cao, từ xa đến gần. Cảnh vật hiện lên rõ nét, sống động, ấm áp.

Đọc bài thơ, chúng ta có thể cảm nhận được vẻ đẹp của đêm trăng rừng vừa hoang sơ, vừa gần gũi. Điều này cho thấy dù trong hoàn cảnh khó khăn, Bác vẫn giữ được phong thái ung dung, tự tại và tình yêu thiên nhiên tha thiết.

Trong khung cảnh thiên nhiên hữu tình đó, tâm trạng thi sĩ bỗng vút cao thả hồn theo cảnh đẹp đêm trăng bởi đêm nay Bác không ngủ. Trước cảnh đẹp đêm trăng khó cưỡng lại, Bác đã trực tiếp bộc lộ nỗi niềm tâm tư của mình:

"Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà"

Bác khẳng định cảnh đêm trăng đẹp như tranh vẽ. Điều này càng khiến Người thao thức không yên, bởi thiên nhiên thật đẹp, nhưng tình hình đất nước hiện tại đang lâm nguy, dân tộc đang bị giặc xâm lược. Hai câu thơ cuối gài gắm tâm trạng của Bác một cách kín đáo mà sâu sắc.

Như vậy, qua bài thơ "Cảnh Khuya", chúng ta hiểu thêm về tâm hồn yêu thiên nhiên, lòng yêu nước sâu nặng và tinh thần trách nhiệm lớn lao của Bác Hồ kính yêu.