NHÀN (Nguyễn Bỉnh Khiêm) Một mai, một cuốc, một cần câu Thơ thẩn dầu ai vui thú nàoTa dại, ta tìm nơi vắng vẻ Người khôn, người đến chốn lao xao Thu ăn măng trúc, đông ăn giá Xuân tắm hồ sen, hạ...

câu 1. Chữ "nhàn" trong bài thơ được hiểu là d. Sống thuận theo tự nhiên không màng công danh.

Phân tích:

- Bài thơ thể hiện cuộc sống thanh tao, giản dị, hòa hợp với thiên nhiên của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Ông không bận tâm đến những bon chen, tranh giành quyền lực, tiền bạc mà chỉ muốn sống an nhiên, tự tại.
- Câu thơ "Thu ăn măng trúc, đông ăn giá/Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao" cho thấy ông sống gần gũi với thiên nhiên, tận hưởng những điều bình dị nhất.
- Câu thơ cuối cùng "Rượu, đến cội cây, ta sẽ uống/Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao" khẳng định sự coi thường danh lợi, ông cho rằng phú quý chỉ là giấc mơ phù du, không đáng để theo đuổi.

Kết luận:

Qua bài thơ, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã thể hiện triết lý sống nhàn nhã, ung dung, không bị cuốn vào vòng xoay của xã hội đầy bon chen. Chữ "nhàn" ở đây mang ý nghĩa sâu sắc về lối sống thanh tao, thoát tục, hướng đến sự an nhiên, tự tại.

câu 2. Câu trả lời cho bài tập gốc:

Biểu hiện của lối sống nhàn trong bài thơ "Nhàn" - Nguyễn Bỉnh Khiêm:

* Ung dung, thư thái trong việc làm, cùng như khi vui chơi. (Đúng)
* Thích đi đây đi đó để thưởng ngoạn thiên nhiên. (Sai)
* Chọn nơi vắng vẻ, không thích chốn ồn ào, bon chen. (Đúng)
* Sinh hoạt giản dị mùa nào thức nấy. (Đúng)

Giải thích:

Bài thơ "Nhàn" thể hiện rõ nét lối sống nhàn nhã, thanh tao của tác giả Nguyễn Bỉnh Khiêm. Ông chọn cuộc sống ẩn dật, tránh xa chốn quan trường bon chen, dành thời gian hòa mình vào thiên nhiên, tận hưởng những thú vui đơn sơ, giản dị. Lối sống này được thể hiện qua các hình ảnh cụ thể như:

- "Một mai, một cuốc, một cần câu": Hình ảnh những vật dụng quen thuộc của nhà nông, thể hiện sự ung dung, tự tại, không vướng bận chuyện đời.
- "Thu ăn măng trúc, đông ăn giá": Cuộc sống đạm bạc, giản dị, hòa hợp với thiên nhiên, không chạy theo danh lợi.
- "Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao": Sự hòa mình vào thiên nhiên, cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp của đất trời.
- "Rượu, đến cội cây, ta sẽ uống/ Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao": Thái độ coi thường danh lợi, khẳng định lối sống thanh cao, thoát tục.

Do đó, phương án B là sai vì nó không phản ánh chính xác nội dung và tinh thần của bài thơ "Nhàn".

câu 3. Đáp án A: Đạm bạc, thanh cao.

câu 4. Đáp án đúng cho câu hỏi về đặc sắc ngôn ngữ biểu đạt trong bài thơ "Nhàn" của Nguyễn Bỉnh Khiêm là c. Tự nhiên, mộc mạc mà ý vị.

Bài thơ sử dụng ngôn ngữ giản dị, gần gũi với đời sống thường nhật, tạo nên sự chân thật và gần gũi với độc giả. Tuy nhiên, ẩn sau lớp vỏ ngôn từ đơn giản ấy lại chứa đựng những triết lý sâu sắc về cuộc sống, về con người, về nhân sinh quan. Cách diễn đạt mộc mạc nhưng đầy ý vị đã góp phần làm nên sức hấp dẫn riêng biệt cho tác phẩm.

câu 5. Dòng c không phải là nhận xét về vẻ đẹp trong triết lý sống nhàn của bài thơ "Nhàn" bởi vì nó tập trung vào việc miêu tả những thú nhàn giản dị mà thanh cao của tác giả Nguyễn Bỉnh Khiêm thay vì đề cập đến sự hài hòa giữa nhịp sống của con người và thiên nhiên. Các dòng còn lại đều phản ánh chính xác các khía cạnh khác nhau của triết lý sống nhàn trong bài thơ.

câu 6. Đáp án đúng cho câu hỏi về bài thơ "Nhàn" của Nguyễn Bỉnh Khiêm là c. Xuất phát từ một triết lý sâu sắc về nhân sinh.

Hai câu thơ "ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ/ người khôn, người đến chốn lao xao" thể hiện sự đối lập giữa hai cách sống, hai quan niệm về cuộc đời và con người. Nguyễn Bỉnh Khiêm sử dụng hình ảnh ẩn dụ "nơi vắng vẻ" để chỉ cuộc sống thanh tao, giản dị, tránh xa bon chen, tranh giành quyền lợi; còn "chốn lao xao" lại ám chỉ cuộc sống ồn ào, náo nhiệt, đầy thị phi, mưu toan.

Qua đó, tác giả muốn khẳng định rằng, cái "khôn", "dại" thực chất là những khái niệm tương đối, phụ thuộc vào góc nhìn và mục đích của mỗi cá nhân. Người khôn thường hướng đến danh vọng, tiền tài, nhưng đôi khi phải đánh đổi bằng sự cô đơn, bất hạnh. Còn người dại lại tìm kiếm sự bình yên, thanh thản trong tâm hồn, nhưng có thể bị coi là thiếu trách nhiệm với xã hội.

Tác giả đã khéo léo sử dụng phép đối để tạo nên sự tương phản rõ nét giữa hai lối sống, đồng thời khẳng định triết lý sống của mình: Con người cần biết cân bằng giữa vật chất và tinh thần, giữa sự nghiệp và gia đình, giữa cống hiến và hưởng thụ. Cuộc sống ý nghĩa nhất là khi con người biết hài hòa các mối quan hệ, giữ gìn phẩm giá bản thân và góp phần xây dựng xã hội tốt đẹp hơn.

câu 7. Bài thơ "Nhàn" của Nguyễn Bỉnh Khiêm không đề cập đến sự nghiệp của ông. Bài thơ tập trung vào việc thể hiện cuộc sống thanh bình, giản dị và tâm hồn thanh cao của tác giả.

câu 8. - "Nơi vắng vẻ" trong bài thơ "Nhàn" của Nguyễn Bỉnh Khiêm được hiểu là những nơi yên tĩnh, thanh bình, không có sự ồn ào, náo nhiệt của cuộc sống đô thị. Đó là những nơi mà con người có thể hòa mình vào thiên nhiên, tận hưởng cuộc sống đơn giản, thanh tao.
- "Chốn lao xao" là những nơi nhộn nhịp, tấp nập, đầy rẫy những bon chen, tranh giành quyền lợi. Nơi đó con người bị cuốn vào vòng xoáy của tiền tài, danh vọng, dẫn đến mệt mỏi, căng thẳng.

Phản ánh về quá trình giải quyết vấn đề:

Quá trình phân tích biện pháp tu từ ẩn dụ trong hai câu thơ "nơi vắng vẻ" và "chốn lao xao" đòi hỏi sự kết hợp giữa kiến thức về ẩn dụ và khả năng suy luận logic. Việc xác định ý nghĩa ẩn dụ dựa trên mối quan hệ tương phản giữa hai khái niệm giúp chúng ta hiểu rõ hơn về dụng ý nghệ thuật của tác giả.

Ngoài ra, việc mở rộng phạm vi phân tích sang các ví dụ khác như "cuộc đời là bể khổ", "con đường dài vô tận" cũng cho thấy ẩn dụ là một biện pháp tu từ đa dạng và phong phú, góp phần tạo nên sức biểu cảm mạnh mẽ cho ngôn ngữ.

câu 9. Những biểu hiện của lối sống nhàn theo quan niệm của Nguyễn Bỉnh Khiêm trong bài thơ "Nhàn" là:
- Sống hòa hợp với thiên nhiên: Tác giả thể hiện sự gắn bó sâu sắc với thiên nhiên qua việc miêu tả cảnh vật làng quê thanh bình, yên ả như "một mai, một cuốc, một cần câu", "thu ăn măng trúc, đông ăn giá", "xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao". Lối sống này cho thấy tác giả không bị cuốn vào vòng xoáy danh lợi, bon chen mà luôn giữ được tâm hồn thanh cao, ung dung tự tại.
- Tránh xa cuộc sống xô bồ, bon chen: Tác giả sử dụng các từ ngữ đối lập như "dầu ai vui thú nào", "ta dại, người khôn", "nơi vắng vẻ", "chốn lao xao" để thể hiện rõ ràng thái độ lánh đời, thoát tục. Ông muốn tránh xa những toan tính, tranh giành quyền lực, tiền bạc, để giữ gìn phẩm chất thanh cao, trong sạch của mình.
- Thưởng thức cuộc sống giản dị, thanh tao: Tác giả thể hiện niềm vui đơn sơ, mộc mạc khi tận hưởng những món ăn dân dã, gần gũi với thiên nhiên như măng trúc, giá đỗ, hoa sen, ao nước. Điều này cho thấy ông trân trọng những giá trị tinh thần, những điều giản dị nhưng mang lại hạnh phúc và sự an nhiên.
- Uống rượu, ngâm thơ: Mặc dù có lối sống lánh đời, nhưng tác giả vẫn không hoàn toàn tách biệt khỏi thế giới bên ngoài. Ông vẫn biết thưởng thức những thú vui tao nhã như uống rượu, ngâm thơ. Tuy nhiên, cách thưởng thức của ông rất khác biệt, đó là "uống rượu đến gốc cây", "ngâm thơ dưới bóng trăng", thể hiện sự thanh tao, nhẹ nhàng, không vướng bận chuyện thị phi.

Qua những biểu hiện trên, chúng ta có thể thấy rằng lối sống nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm là một lối sống tích cực, hướng tới sự thanh cao, ung dung tự tại, đồng thời cũng thể hiện tinh thần lạc quan, yêu đời của tác giả.

câu 10. Nguyễn Bỉnh Khiêm đã thể hiện quan niệm về cuộc sống thanh nhàn qua bài thơ "Nhàn". Ông cho rằng cuộc sống thanh nhàn không phải là cuộc sống xa hoa, giàu sang mà là cuộc sống giản dị, bình yên, tự do. Trong bài thơ, ông sử dụng những hình ảnh quen thuộc như "một mai", "một cuốc", "một cần câu" để miêu tả cuộc sống thanh nhàn của mình. Những hình ảnh này gợi lên một cuộc sống đơn sơ, mộc mạc, gắn bó với thiên nhiên. Bên cạnh đó, Nguyễn Bỉnh Khiêm cũng khẳng định sự khác biệt giữa cuộc sống thanh nhàn và cuộc sống bon chen, tranh giành quyền lực. Ông viết: "Dầu ai vui thú nào/ Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ/ Người khôn, người đến chốn lao xao". Câu thơ này cho thấy Nguyễn Bỉnh Khiêm coi thường danh lợi, phú quý. Ông cho rằng cuộc sống thanh nhàn mới thực sự là cuộc sống đáng sống.

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là Nguyễn Bỉnh Khiêm hoàn toàn phủ nhận danh lợi phú quý. Ông chỉ muốn nhấn mạnh rằng danh lợi phú quý không phải là mục đích cuối cùng của cuộc sống. Đối với ông, cuộc sống thanh nhàn mới thực sự mang lại hạnh phúc và ý nghĩa.