Nguyễn Khoa Điềm là một trong những nhà thơ tiêu biểu của thế hệ nhà thơ trẻ trưởng thành trong thời kỳ kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Thơ ông giàu chất suy tư, cảm xúc dồn nén, mang màu sắc trữ tình chính luận. Tác phẩm "Những bài hát còn xanh" được viết năm 1994, in trong tập "Thơ Nguyễn Khoa Điềm", Nhà xuất bản Văn học ấn hành năm 2001. Bài thơ thể hiện tình cảm sâu sắc của nhà thơ đối với quê hương, đất nước và những kỉ niệm thời kháng chiến chống Mĩ.
Mở đầu bài thơ, tác giả giới thiệu về những con người trong dòng suy tưởng của nhân vật trữ tình:
"Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ?"
Tác giả sử dụng biện pháp tu từ hoán dụ, chỉ những người lính trẻ ra đi từ mái trường, mang theo khát vọng tuổi thanh xuân. Họ đã hy sinh xương máu để bảo vệ Tổ quốc, nhưng khi nằm xuống, họ không được nhớ mặt đặt tên. Câu hỏi tu từ "hồn ở đâu bây giờ?" gợi lên nỗi đau mất mát, khiến người đọc cảm thấy xót xa, tiếc nuối.
Trong bài thơ, tác giả cũng thể hiện tình yêu quê hương, đất nước tha thiết của mình:
"Ôi những cánh đồng quê chảy máu
Dây thép gai đâm nát trời chiều"
Câu thơ sử dụng biện pháp tu từ ẩn dụ, so sánh, nhân hóa để miêu tả khung cảnh chiến tranh tàn khốc. Cánh đồng quê bị giặc cày xới, máu chảy đỏ ngầu, dây thép gai giăng mắc khắp nơi, bầu trời chiều bị xé nát bởi bom đạn. Qua đó, tác giả muốn khẳng định rằng, tình yêu quê hương, đất nước là nguồn động lực giúp những người lính trẻ vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, chiến đấu đến hơi thở cuối cùng.
Bài thơ kết thúc bằng hình ảnh những người lính trẻ ngã xuống vì lí tưởng cao đẹp:
"Họ đã sống và chết
Giản dị và bình tâm
Không ai nhớ mặt đặt tên
Nhưng họ làm ra Đất Nước"
Những người lính trẻ đã hy sinh xương máu để bảo vệ Tổ quốc, nhưng họ không được nhớ mặt đặt tên. Tuy nhiên, họ đã góp phần to lớn vào việc xây dựng và bảo vệ đất nước. Họ là những người anh hùng thầm lặng, những người con ưu tú của dân tộc Việt Nam.
Qua bài thơ "Những bài hát còn xanh", Nguyễn Khoa Điềm muốn gửi gắm tới người đọc thông điệp: Hãy biết trân trọng hòa bình, độc lập mà cha ông ta đã hy sinh để giành lấy. Chúng ta cần có trách nhiệm với vận mệnh của dân tộc, tiếp tục xây dựng và phát triển đất nước ngày càng giàu đẹp.