Bên kia sông Đuống của Hoàng Cầm và Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm là hai tác phẩm tiêu biểu cho phong trào thơ ca kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Hai đoạn thơ trích dẫn đã thể hiện rõ nét những đặc trưng về nội dung và nghệ thuật của mỗi tác phẩm.
Về nội dung, cả hai đoạn thơ đều thể hiện tình yêu quê hương, đất nước sâu sắc. Tuy nhiên, mỗi tác giả lại có cách tiếp cận riêng. Trong đoạn thơ của Hoàng Cầm, ông miêu tả vẻ đẹp của quê hương Kinh Bắc với những hình ảnh cụ thể, sinh động: "Bên kia sông Đuống, xanh xanh bãi mía, bờ dâu, ngô khoai biêng biếc". Qua đó, nhà thơ thể hiện niềm tự hào, kiêu hãnh về mảnh đất quê hương, nơi chôn rau cắt rốn của mình. Đồng thời, ông cũng bộc lộ nỗi đau xót khi quê hương bị giặc tàn phá: "Sông Đuống chảy tràn, nước mắt đỏ ngầu/ Con đê vỡ rồi, lúa má ngập chìm".
Trong khi đó, Nguyễn Khoa Điềm lại đưa ra một cái nhìn bao quát hơn về đất nước. Ông không chỉ dừng lại ở vẻ đẹp bề ngoài mà còn đi sâu vào những giá trị tinh thần, văn hóa, lịch sử của dân tộc. Đoạn thơ mở đầu bằng câu thơ: "Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi", khẳng định sự trường tồn của đất nước qua hàng ngàn năm lịch sử. Từ đó, nhà thơ dần dần bóc tách từng lớp lang của khái niệm "đất nước": không gian địa lý, thời gian lịch sử, chiều sâu văn hóa,... Tất cả đều được thể hiện qua những câu thơ giàu chất suy tư, triết lý: "Đất Nước là máu xương của mình/ Đất Nước là mồ hôi, nước mắt, công sức của cha ông".
Về nghệ thuật, cả hai đoạn thơ đều sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, gợi cảm. Hoàng Cầm sử dụng những hình ảnh quen thuộc, gần gũi với cuộc sống thường ngày của người dân nông thôn: "bãi mía", "bờ dâu", "ngô khoai"... để tạo nên một bức tranh quê hương sinh động, đầy màu sắc. Bên cạnh đó, ông còn sử dụng nhiều biện pháp tu từ như ẩn dụ, hoán dụ, điệp ngữ... nhằm tăng sức biểu cảm cho lời thơ.
Ngược lại, Nguyễn Khoa Điềm lại sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc nhưng giàu chất suy tư, triết lý. Những câu thơ của ông thường ngắn gọn, súc tích nhưng lại chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu xa. Đặc biệt, ông còn sử dụng nhiều câu thơ dài, kết cấu linh hoạt, tạo nên sự đa dạng về giọng điệu cho bài thơ.
Tuy có những nét tương đồng về chủ đề, nhưng hai đoạn thơ vẫn có những nét riêng biệt về nội dung và nghệ thuật. Hoàng Cầm tập trung vào nỗi đau mất mát, còn Nguyễn Khoa Điềm lại khai thác chiều sâu văn hóa, lịch sử của đất nước. Về nghệ thuật, Hoàng Cầm sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, gợi cảm, còn Nguyễn Khoa Điềm lại sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc nhưng giàu chất suy tư, triết lý.
Tóm lại, hai đoạn thơ trên là minh chứng cho tài năng sáng tạo của hai nhà thơ Hoàng Cầm và Nguyễn Khoa Điềm. Mỗi tác phẩm đều mang những nét độc đáo riêng, góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn học Việt Nam.